Ἡ ἑτοιμότητα τῶν πιστῶν

γιά τήν συνάντηση μέ τόν Κύριο

(ΜΕΓΑΛΗ ΤΡΙΤΗ-26 Ἀπριλίου 2016)

Τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ

 

Οἱ εὐαγγελιστές Ματθαῖος, Μᾶρκος καί Λουκᾶς πρίν ἀπό τήν σύλληψη καί τήν θανάτωση τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀπό τήν θρησκευτική καί πολιτική ἡγεσία τῶν Ἰουδαίων ἀναφέρουν τήν ὁμιλία τοῦ Κυρίου γιά τό τέλος τῆς Ἱερουσαλήμ καί τό τέλος τοῦ κόσμου καί γιά τήν ἑτοιμότητα πού ἀπαιτεῖται ἀπό τούς πιστούς γιά τήν ὑποδοχή τοῦ νέου αἰώνα καί τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ.

Στήν ὁμιλία αὐτή περιλαμβάνονται οἱ παραβολές τῆς ἑτοιμότητας καί ἡ ἐσχατολογική ὁμιλία.

1. Ἡ παραβολή τοῦ πιστοῦ καί φρόνιμου δούλου :

 «Ποιός ἄραγε εἶναι ὁ ἔμπιστος καί συνετός δοῦλος πού ὁ κύριός του τόν ἔκανε ἐπιστάτη τῶν δούλων του, νά τούς δίνει τήν τροφή τίς ὁρισμένες ὧρες; Μακάριος ὁ δοῦλος ἐκεῖνος πού ὅταν ἔρθει ὁ κύριός του, θά τόν βρεῖ νά κάνει σωστά τή δουλειά του. Σᾶς βεβαιώνω πώς θά τόν βάλει ὑπεύθυνο σ’ ὅλα του τά ὑπάρχοντα. Ἄν ὅμως ὁ κακός ἐκεῖνος δοῦλος πεῖ μέσα του: “ἀργεῖ νά ’ρθεῖ ὁ κύριός μου” κι ἀρχίσει νά χτυπάει τούς συνδούλους του καί νά τρώει καί νά πίνει μαζί μέ μέθυσους, θα ’ρθεῖ ὁ κύριός του, τήν ἡμέρα πού δέν τόν περιμένει καί σέ ὥρα πού δέν τήν ξέρει· θά τοῦ ἐπιβάλει σκληρή τιμωρία καί θά τόν ρίξει στόν τόπο ὅπου τιμωροῦνται οἱ ὑποκριτές. Ἐκεῖ θά κλαίει καί θά τρίζουν τά δόντια του»[1].

Ἀπ’ αὐτή τήν παραβολή εἶναι ἐμπνευσμένος ὁ ὕμνος πού ψάλλεται ὡς τό ἀπολυτίκιο στήν Ἀκολουθία τῶν Ὄρθρων τῆς Μεγάλης Δευτέρας, τῆς Μεγάλης Τρίτης καί τῆς Μεγάλης Τετάρτης

 «Ἰδού ὁ νυμφίος ἔρχεται, ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός· καὶ μακάριος ὁ δοῦλος, ὃν εὑρήσει γρηγοροῦντα· ἀνάξιος δὲ πάλιν, ὃν εὑρήσει ῥαθυμοῦντα. Βλέπε οὖν ψυχή μου, μὴ τῷ ὕπνῳ κατενεχθῇς, ἵνα μὴ τῷ θανάτῳ παραδοθῇς καὶ τῆς Βασιλείας ἔξω κλεισθῇς· ἀλλὰ ἀνάνηψον κράζουσα· Ἅγιος, Ἅγιος, Ἅγιος εἶ ὁ Θεός· πρεσβείαις τοῦ Προδρόμου σῶσον ἡμᾶς».

2. Ἡ παραβολή τῶν δέκα Παρθένων

Ἀφοῦ εἶναι ἀπόλυτα ἄγνωστη ἡ ἡμέρα τῆς παρουσίας τοῦ Κυρίου ὅσοι ἀναμένουν τήν τελική ἐκπλήρωση τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ πρέπει νά εἶναι ἕτοιμοι, γιατί πάντα μπορεῖ νά φθάσει ἐκείνη ἡ ἡμέρα καί νά ἔλθει ἐκείνη ἡ ὥρα. Ἡ ἄγνοια τοῦ καιροῦ συνεπιφέρει τόν κίνδυνο μιᾶς νωθρῆς ἀμέλειας, στόν ὁποῖο πρέπει κανείς νά ἀντιτάξει μία ἀκατάπαυστη ἀγρυπνία.

Αὐτό εἶναι τό δίδαγμα τῆς παραβολῆς τῶν Παρθένων πού ἀναφέρει  μόνο ὁ Εὐαγγελιστής Ματθαῖος (κε΄ 1-13).   

«Νά εἶστε συνεχῶς ἕτοιμοι μέ δεμένο τό ζωνάρι στή μέση σας καί ἀναμμένα τά λυχνάρια. Νά συμπεριφέρεστε σάν τούς ἀνθρώπους πού περιμένουν τόν Κύριό τους πότε θά γυρίσει ἀπό τό γάμο, ὥστε, μόλις ἔρθει καί χτυπήσει τήν πόρτα, ἀμέσως νά τοῦ ἀνοίξουν. Μακάριοι οἱ δοῦλοι ἐκεῖνοι πού ὁ κύριός τους θά τούς βρεῖ ξύπνιους. Σᾶς βεβαιώνω πώς θ’ ἀνασκουμπωθεῖ, θά τούς βάλει νά καθίσουν καί θά τούς περιποιηθεῖ. Χαρά σ’ ἐκείνους μάλιστα τούς δούλους, πού ὁ Κύριός τους θά ἐπιστρέφει τά μεσάνυχτα ἤ τά ξημερώματα καί θά τούς βρεῖ νά τόν περιμένουν»[2].

«Ὁ τῇ ψυχῆς ῥαθυμίᾳ νυστάξας, οὐ κέκτημαι Νυμφίε Χριστέ, καιομένην λαμπάδα τὴν ἐξ ἀρετῶν, καὶ νεάνισιν ὡμοιώθην μωραῖς, ἐν καιρῷ τῆς ἐργασίας ῥεμβόμενος· τὰ σπλάγχνα τῶν οἰκτιρμῶν σου, μὴ κλείσῃς μοι Δέσποτα· ἀλλ’ ἐκτινάξας μου τὸν ζοφερὸν ὕπνον, ἐξανάστησον, καὶ ταῖς φρονίμοις συνεισάγαγε Παρθένοις, εἰς νυμφῶνα τὸν σὸν, ὅπου ἦχος καθαρός, ἑορταζόντων, καὶ βοώντων ἀπαύστως· Κύριε δόξα σοι».

3. Ἡ παραβολή τῶν ταλάντων (Λουκᾶ ιθ΄, 11-27).

Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός βρίσκεται στήν Ἱεριχώ φιλοξενούμενος στό σπίτι τοῦ ἀρχιτελώνη Ζακχαίου πού πρόσφερε ἕνα δεῖπνο στόν ξένο του. Στό δεῖπνο θά ἔλαβαν μέρος ἐκτός ἀπό τούς μαθητές τοῦ Ἰησοῦ, ἀκόμη καί ἄλλοι θαυμαστές Του πού περίμεναν ἀπ’ Αὐτόν μεγάλα πράγματα. Ἕνας ἀνήσυχος ψίθυρος θά περνοῦσε σάν κῦμα σέ κείνη τήν αἴθουσα, ὅπως χαμηλόφωνα ἄκουσαν νά γίνεται λόγος γιά βασιλεία τοῦ Θεοῦ, γιά ἔνδοξο Μεσσία, γιά περίλαμπρη νίκη, γιά δικαστικές ἕδρες, γιά ἀστραφτερούς θρόνους καί γιά δοξασμένους καί μακάριους αὐλικούς. Μιλοῦσαν ἐν τούτοις μέ κάποια φρόνιμη ἐπιφυλακτικότητα γιά νά μήν δυσαρεστοῦν τόν Διδάσκαλο, ἐπειδή ὅλοι γνώριζαν ὅτι Αὐτός ἀπεδοκίμαζε τούς συλλογισμούς ἐκείνους καί ἀντικαθιστοῦσε τίς ρόδινες ἐκεῖνες προσδοκίες μέ ἄλλες ἀντίστοιχες θλιβερές. Κι ὅμως χωρίς καμμιά ἀμφιβολία τώρα βρισκόταν στήν παραμονή ἀποφασιστικῶν γεγονότων. Τό καθετί ἔκανε τούς μαθητές νά πιστεύουν ὅτι ἀπό τήν μία ὥς τήν ἄλλη ἡμέρα ἡ θαυματουργική δύναμη τοῦ Διδασκάλου θά ἐξελισσόταν πλήρως, ἡ κατάσταση τῶν πραγμάτων θά ἄλλαζε ἐντελῶς καί ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ θά ἐγκαινιαζόταν φανερά. Ἀπό μερικά παράθυρα ἴσως διακρινόταν τό πολυτελές βασιλικό Ἀνάκτορο πού εἶχε κατασκευάσει ὁ Ἀρχέλαος καί μερικοί ἀπ’ ἐκείνους τούς ἔνθερμους θά συλλογιζόταν τήν ἐφήμερη καί σκοτεινή ἡγεμονία ἐκείνου τοῦ Τετράρχου ἀνταπαραβάλλοντας στήν σκέψη τους τήν μόνιμη καί ἔνδοξη βασιλεία πού ὁ Μεσσίας Ἰησοῦς θά ἐγκαινίαζε σέ λίγες ἡμέρες.

            Ὁ Ἰησοῦς ἄκουσε μέρος ἀπό τήν ψυθιριστή συνομιλία καί γιά τό ὑπόλοιπο κατάλαβε μόνος Του τήν κατάσταση τῆς ψυχῆς τῶν παρόντων γι’ αὐτό εἶπε τήν παραβολή τῶν ταλάντων.

            Στό πνεῦμα αὐτό πρέπει νά ἐντάξουμε καί τό ἐπεισόδιο μέ τό αἴτημα τῶν υἱῶν Ζεβεδαίου[3]. Ἐπίσης καί τό σχόλιο τοῦ ἀπόστολου Ἰούδα ὄχι τοῦ Ἰσκαριώτου[4].

Τό ζήτημα ἐπανῆλθε μετά τήν Ἀνάσταση, ὅταν καί πάλι οἱ μαθητές ἐπιμόνως Τόν ρώτησαν:

«Κύριε, ἔφτασε ἄραγε ἡ ὥρα νά ἀποκαταστήσεις τή βασιλεία στόν Ἰσραήλ;»[5].

Μέ τήν παραβολή ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός ἀποκαθαίρει τήν σκέψη τῶν μαθητῶν Του ἀπό τίς ἐθνικομεσσιανικές ἀντιλήψεις ἀπό τίς ὁποῖες ἐπηρεάζονταν πολλοί :

Ὅτι δέν ἐπίκειται νά ἀναλάβει σύντομα ἐξουσία κοσμική. Ἀντίθετα τούς προσανατόλισε ὅτι θά ἀπουσιάσει.

Ὅτι οἱ ἐχθροί Του, πού δέν ἐπιθυμοῦν νά λάβει ἐξουσία βασιλική καί πάντως πνευματική, θά ἐργασθοῦν δραστήρια γιά νά τόν ἐμποδίσουν.

Ὅτι θά τούς ἀφήσει νά διαχειρισθοῦν τά χαρίσματά Του καί ὅτι θά κληθοῦν νά Τοῦ ἀποδώσουν τούς καρπούς δηλαδή τά ἀποτελέσματα αὐτῆς τῆς διαχειρίσεως.

Ὅτι στό τέλος θά τιμωρηθοῦν καί ὅσοι θά ἐπιδιώξουν νά ἀκυρώσουν τό σχέδιό Του, ἀλλά καί ὅσοι δέν παρουσιάσουν καρπούς ἀπό τήν διαχείριση τῶν ταλάντων πού τούς ἐμπιστεύθηκε.

Ἀμέσως μετά τήν Ἀνάστασή Του ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός συνεπής σ’ αὐτά πού δίδαξε μέ τήν παραβολή εἶπε στούς μαθητές Του:

«Πηγαίνετε λοιπόν καί κάνετε μαθητές μου ὅλα τά ἔθνη, βαφτίζοντάς τους στό ὄνομα τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί διδάσκοντάς τους νά τηροῦν ὅλες τίς ἐντολές πού σᾶς ἔδωσα. Κι ἐγώ θά εἶμαι μαζί σας πάντα ὡς τή συντέλεια τοῦ κόσμου». Ἀμήν»[6].

Ἔτσι οὐσιαστικά ἀπάντησε ὅτι καί ἐξουσία ἔλαβε καί τά χαρίσματα τοῦ ἁγίου Πνεύματος τούς μοίρασε καί ὅτι ἔπρεπε νά ἐργασθοῦν νά παρουσιάσουν τούς καρπούς τῆς ἀποστολῆς τους στίς χριστιανικές κοινότητες σ’ ὅλο τόν κόσμο.

«Δεῦτε πιστοὶ ἐπεργασώμεθα, προθύμως τῷ Δεσπότῃ· νέμει γὰρ τοῖς δούλοις τὸν πλοῦτον, καὶ ἀναλόγως ἕκαστον, πολυπλασιάσωμεν, τὸ τῆς χάριτος τάλαντον· ὁ μὲν σοφίαν κομιείτω, δι’ ἔργων ἀγαθῶν· ὁ δὲ λειτουργίαν, λαμπρότητος ἐπιτελείτω· κοινωνείτω δὲ τοῦ λόγου, πιστὸς ἀμυήτῳ · καὶ σκορπιζέτω τὸν πλοῦτον, πένησιν ἄλλος· οὕτω γὰρ τὸ δάνειον, πολυπλασιάσομεν, καὶ ὡς οἰκονόμοι πιστοὶ τῆς χάριτος, δεσποτικῆς χαρᾶς ἀξιωθῶμεν· αὐτῆς ἡμᾶς καταξίωσον, Χριστὲ ὁ Θεός, ὡς φιλάνθρωπος».

«Ἰδοὺ σοι τὸ τάλαντον, ὁ Δεσπότης ἐμπιστεύει ψυχή μου· φόβῳ δέξαι τὸ χάρισμα, δάνεισαι τῷ δεδωκότι, διάδος πτωχοῖς, καὶ κτῆσαι φίλον τὸν Κύριον· ἵνα στῇς ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ, ὅταν ἔλθῃ ἐν δόξῃ, καί ἀκούσῃς μακαρίας φωνῆς· Εἴσελθε δοῦλε, εἰς τὴν χαράν τοῦ Κυρίου σου. Αὐτῆς ἀξίωσόν με, Σωτήρ τὸν πλανηθέντα, διὰ τὸ μέγα σου ἔλεος».

4. Ὁ Ἰουδαϊκός ἐθνικιστικός Μεσσιανισμός

Στήν ἑνότητα αὐτή διευκολύνει τήν κατανόηση αὐτῶν τῶν ὁμιλιῶν τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ νά ἀναφερθοῦμε στό κλῖμα πού εἶχε διαμορφωθεῖ σέ εὑρύτατα στρώματα τοῦ Ἰουδαϊκοῦ λαοῦ ἀπό τόν ἐθνικιστικό μεσσιανισμό τῶν Ἰουδαίων.

Πηγή γιά τόν ἐθνικιστικό μεσσιανισμό ἀποτέλεσαν τά ἐξωβιβλικά κείμενα πού γράφηκαν ἄλλα ἀραμαϊκά, ἄλλα ἑβραϊκά καί ἄλλα ἑλληνικά καί ἀποκαλοῦνται Ἀπόκρυφα, τά ὁποῖα ὅμως ἀσκοῦσαν μεγάλη ἐπίδραση στόν λαό τῶν Ἰουδαίων, ἀλλά παρά ταῦτα κράτησε ἐκτός τοῦ Ἰουδαϊκοῦ κανόνος ἡ Ραββινική Ἰουδαϊκή Σύνοδος τῆς Ἰαμνείας τοῦ 91 μ.Χ. καί ἡ Χριστιανική Ἐκκλησία οὐδέποτε κατέταξε στά βιβλία τοῦ Χριστιανικοῦ κανόνος.

Παραθέτουμε ἐν συνεχείᾳ κατάλογον τῶν ἔργων μέ τήν κατά προσέγγισιν χρονολόγησή τους, καθώς καί τόν προσδιορισμό τῆς γλώσσας, στήν ὁποία ἀρχικῶς γράφηκαν, ὥστε ἐξ ἀρχῆς ὁ ἀναγνώστης νά ἔχει μία ἐντελῶς γενική ἐποπτεία τοῦ ὑλικοῦ αὐτοῦ:

Ι. Προερχόμενα ἐκ Παλαιστίνης

α΄. Ἐνώχ, ἀραμαϊστί, 200 π.Χ. καί ἑξῆς

β΄. Διαθῆκαι τῶν ΧΙΙ Πατριαρχῶν, ἑβραϊστί, 150-100 π.Χ.

γ΄. Ἰωβηλαῖα, ἀραμαϊστί, 150-100 π.Χ.

δ΄. Διαθήκη Ἰώβ, ἀραμαϊστί, περί τό 50 π.Χ.

ε΄. Ψαλμοί Σολομῶντος, ἑβραϊστί, περί τό 50 π.Χ.

στ΄. Μαρτύριον Ἡσαΐου, ἀραμαϊστί, α΄, αἰών μ.Χ.

ζ΄. Παραλειπόμενα τοῦ Ἱερεμίου, ἀραμαϊστί, α΄, αἰών μ.Χ.

η΄. Βίος Ἀδάμ καί Εὔας, ἀραμαϊστί, α΄, αἰών μ.Χ.

θ΄. Οἱ βίοι τῶν Προφητῶν, ἑβραϊστί, α΄, αἰών μ.Χ.

ι΄. Ἀνάληψις Μωϋσέως, ἀραμαϊστί, 6-30 μ.Χ.

ια΄. Ἀποκάλυψις Βαρούχ ἤ Συριακός Βαρούχ, ἀραμαϊστί, 70-120 μ.Χ.

ιβ΄. Ἀποκάλυψις Ἔσδρα, ἀραμαϊστί, 90-100 μ.Χ.

ΙΙ. Προερχόμενα ἐκ τῆς Διασπορᾶς

α΄.Ἐπιστολή τοῦ Ἀριστέα, ἑλληνιστί, περί τό 200 π.Χ.

β΄.Τά Σιβυλλικά Βιβλία (ΙΙΙ, ΙV καί V), ἑλληνιστί, β΄ αἰών π. Χ. – β΄ αἰών μ.Χ. 

γ΄. Ἀποκάλυψις Βαρούχ, ἑλληνιστί, β΄  αἰών μ.Χ.

δ΄. Ἀποκάλυψις Ἀβραάμ, ἑλληνιστί (;) περί τό 100 μ.Χ.

ε΄. Διαθήκη Ἀβραάμ, ἑλληνιστί (;) περί τό 100-150 μ.Χ.

στ΄. Σλαυονικός Ἐνώχ ἤ Ἐνώχ ΙΙ ἤ Βιβλίον τῶν Μυστικῶν τοῦ Ἐνώχ, α΄  μ.Χ. αἰών.

Καί τά ἀπό τήν Παλαιστίνη προερχόμενα συνδέονται κατά τό πλεῖστον μέ τήν θρησκευτική καί ἠθική ἀντίσταση τῶν Ἰουδαίων ἔναντι τῶν προσπαθειῶν τοῦ Ἑλληνισμοῦ καί τῆς Ρώμης νά τούς ἀφομοιώσει. Τά κείμενα αὐτά, ὁσονδήποτε ποικίλο καί ἄν εἶναι ἐνίοτε τό περιεχόμενό τους, διαπνέονται ἀπό τήν πίστη ὅτι ὁ Θεός τελικά θά δικαιώσει τόν πιστό καί δίκαιο λαό Του, θά τιμωρήσει τούς ἄδικους καί ἀσεβεῖς. Τά δέ προερχόμενα κείμενα ἀπό τήν Διασπορά εἶναι εἴτε προϊόντα τῆς ἰουδαϊκῆς προπαγάνδας μεταξύ τῶν ἐθνικῶν πρός διάδοση τῆς ἠθικῆς μονοθεΐας, εἴτε προϊόντα τῆς θρησκευτικῆς φαντασίας, σχετιζόμενα πρός τήν τύχη τῶν ἀτομικῶν ψυχῶν μετά θάνατο[7].

Ὁ παλαιστινιακός ’Ιουδαϊσμός δίδασκε στά ἔτη 200 πχ. -100 μ.Χ. ὅτι ἀναμένονταν νά συμβοῦν δύο ἄλλα μεγάλα γεγονότα: Ἡ ἔλευση τοῦ Μεσσία καί τό δράμα τῶν ἐσχάτων καιρῶν. Συχνότατα τά δύο αὐτά γεγονότα, πού μόνα τους φαίνονταν χωριστά, ἑνώθηκαν καί ἀναμίχθηκαν μαζί καί παρουσίασαν ἀνεξάντλητη ὕλη στήν ἀπόκρυφη φιλολογία, πού ἄνθισε σέ κείνη τήν ἐποχή.

Στήν ἐποχή τοῦ Ἰησοῦ ὑποστηρίζουν ὁμόφωνα ὅτι ὁ Μεσσίας θά προέλθει ἀπό τή φυλή τοῦ Δαυίδ, ὅπως ἐπιβεβαίωνε ἡ παλαιά παράδοση. Συχνά τόν ὀνομάζει «υἱό τοῦ ἄνθρωπου», ὅπως ὠνομάσθηκε στόν Δανιήλ[8]. Ἄν τέσσερα μεγάλα βασίλεια τό ἕνα διαδέχθηκε τό ἄλλο στό παρελθόν κι ὅλα διαδοχικά κατέρρευσαν, τό βασίλειο τοῦ Μεσσία, πού θά εἶναι τό πέμπτο, θά μείνει αἰώνιο[9]. Ἄν στό παρελθόν τέσσερις ἄρχοντες σάν τέσσερα μεγάλα θηρία, βγῆκαν ἀπό τή θάλασσα καί ἕνα κέρατο τοῦ τετάρτου θηρίου (Ἀντίοχος Δ΄ ὁ Ἐπιφανής) κατέσφαξε τούς ἁγίους τοῦ Ὑψίστου, ὅλες αὐτές οἱ ἐχθρικές στό Θεό δυνάμεις θά καταστραφοῦν ἀπό τόν Ἕνα, πού εἶναι «σάν υἱός ἀνθρώπου», πού δέχεται στόν οὐρανό κάθε δύναμη ἀπό τόν «Παλαιόν τῶν ἡμερῶν», καί κατέρχεται στή γῆ γιά νά καθιδρύσει ἔνδοξα τό ἀθάνατό του βασίλειο, ὅπου θά βασιλεύσουν οἱ ἅγιοι τοῦ Ὑψίστου καί θά τιμηθοῦν ἀπό ὅλα τά ἔθνη[10]. Μ’ αὐτά τά βασικά βιβλικά θέματα ἀσχολοῦνται τά διάφορα ἀπόκρυφα κείμενα, παρεμβάλλοντας πολλά ἄλλα στοιχεῖα.

 Ἰδιαίτερης σημασίας ἔχει ἐκεῖνο τό μέρος τοῦ βιβλίου τοῦ Ἐνώχ πού χαρακτηρίζεται σάν «βιβλίο τῶν παραβολῶν» (κεφ. 37-71) τό ὁποῖο γράφτηκε πιθανῶς κατά τό 80 π. Χ. Ὁ Μεσσίας εἶναι ὁ Ἐκλεκτός τοῦ Θεοῦ καί κοντά στό Θεό τώρα κατοικεῖ. Τό ὄνομα τοῦ «υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου» προφέρεται μπρός στόν Κύριο τῶν πνευμάτων (δηλ. ὁ Μεσσίας ὑπάρχει πραγματικά μπρός στό Θεό), πρίν πλασθοῦν ὁ ἥλιος καί τά ἄστρα. Αὐτός θά εἶναι βακτηρία τῶν δικαίων, φῶς τῶν ἔθνων, ἐμπρός σ’ αὐτόν θά προσπέσουν ὅλα τά ἔθνη (48, 2 καί συνέχ.) «Πάνω του θ’ ἀναπαύεται τό πνεῦμα αὐτό πού θά τοῦ δίνει σοφία καί σύνεση, τήν γνώση κυρίου, τήν δύναμη καί τό πνεῦμα μέ τό ὁποῖο θά κρίνει ὅσους πέθαναν ζώντας μέ δικαιοσύνη»[11]. Αὐτός θά κρίνει ὅλα τά ἔθνη τιμωρώντας τούς καταπιεστές τῶν δικαίων. Μέ τόν ἐρχομό του θά ἀναστηθοῦν οἱ νεκροί (51, 1 καί συν. 62). Οὐρανός καί γῆ θά ἀλλάξουν καί οἱ δίκαιοι θά μείνουν μαζί του στήν αἰώνιο ζωή γενόμενοι οὐράνιοι ἄγγελοι.

Λίγο μεταγενέστεροι τοῦ  Ἐνώχ εἶναι οἱ λεγόμενοι Ψαλμοί τοῦ Σο λομῶντος, πού θεωροϋν τόν Μεσσία μέ φῶς λιγώτερο οὐράνιο καί περισσότερο γήϊνο. Αὐτοί, ἰδιαίτερα ὁ 17ος καί ὁ 18ος, ἱκετεύουν τό Θεό νά στείλει στό Ἰσραήλ τόν «βασιλέα, υἱό Δαυΐδ», γιά νά βασιλεύσει σ’ αὐτό, ὑποδουλώνοντας τούς ἄδικους κυρίαρχους, ἐκκαθαρίζοντας τήν Ἱερουσαλήμ ἀπό τούς εἰδωλολάτρες καί τρέποντας σέ φυγή τά ἔθνη. Ἔπειτα ἀπό αὐτά θά συναθροίσει τό Ἰσραήλ, διοικώντας τό  μέ εἰρήνη  καί δικαισύνη καί τότε ὅλα τά ἔθνη θά ἔλθουν ἀπό τά πέρατα τῆς γῆς νά θαυμάσουν τή δόξα τῆς Ἱερουσαλήμ. Αὐτός εἶναι «ἄμωμος» καί «ὁ Θεός θά τόν καταστήσει ἰσχυρό διά τῆς ἐνέργειας  τοῦ Ἁγίου Πνεύματος».

Ἀνάλογες ἀντιλήψεις βρίσκονται στίς Διαθῆκες τῶν δώδεκα Πατριαρχῶν ἀρχῶν στό Δ΄ Ἔσδρα (κεφ. 13), στήν Ἀποκάλυψη τοῦ Βαρούχ (39, 7 καί συνέχ. 70, 2 καί συνέχ.) κτλ.

Στά ἀπόκρυφα αὐτά συγγράμματα βρίσκονται τά γνωστά μεσσιανικά θέματα τῶν Προφητῶν, ἀλλά προσαρμοζόμενα στίς διάφορες ἱστορικές περιστάσεις καί πνευματικές τάσεις. Ὁ θεωρητικός συγγραφέας τοῦ Ἐνώχ τά μεταχειρίζεται γιά νά συνθέση τήν ἐσχατολογικό-μυστική πραγματεία του. Ὁ Φαρισαῖος συγγραφέας τῶν Ψαλμῶν τοῦ Σολομῶντος, πού γράφει στήν ἐποχή τῶν τελευταίων Ἀσμοναίων τῆς παρακμῆς, ζητεῖ ἐθνικοθρησκευτική ἀντεκδίκηση στήν κατάρρευση τοῦ Κράτους καί ὕστερα ἀπό τήν κατάκτηση τῆς Ἱερουσαλημ ἀπό τόν Πομπήϊο τό ἔτος 63 π.Χ. Ἀπό τότε πράγματι, σκέπτονται πάντα περισσότερο τόν Μεσσία, σάν νά ἐθνικό ἐκδικητή καί ἕνα πολιτικό κατακτητή. Οἱ ἴδιοι οἱ Ζηλωτές, πού ξεσηκώνονται καί διευθύνουν τήν παράδοξη ἐξέγερση τῶν ἐτῶν 66-70 μ.Χ. ἐνάντιον τῆς Ρώμης, δέν στηρίζονται σέ ἀνθρώπινες ἐλπίδες, ἀλλά σέ κείνη τοῦ Μεσσία, ἀκατανίκητου ἀρχηγοῦ, πού θά ἐμφανιζόταν ξαφνικά γιά νά διασκορπίσει τούς Ρωμαίους καί νά καθίσει ἔπειτα ἔνδοξος στό θρόνο τῆς Ἱερουσαλήμ. Κάτι παρόμοιο φαίνεται νά σκεπτόταν ἀκόμα καί ἡ μητέρα τῶν δύο μαθητῶν τοῦ Ἰησοῦ, ὅταν ἤθελε νά ἐξασφαλίσει στά παιδιά της τίς δύο καλύτερες θέσεις, μία ἀπό τά ἀριστερά κι ἄλλη ἀπό τά δεξιά του[12]. Καί ὁ Ἀλεξανδρινός Φίλων (Περί ἀνταμοιβῶν καί  ποινῶν 15-20) φαίνεται νά εἶχε συμμερισθεῖ, τουλάχιστο μονομερῶς, τήν ἰδέα τοῦ Μεσσία πολιτικοῦ κατακτητοῦ, χωρίς ὅμως νά φθάσει στούς παραλογισμούς τοῦ Φλαβίου Ἰωσήπου. Αὐτός, μέ τή δουλοπρέπειά του πρός τούς Ρωμαίους, βεβαίωσε ὅτι οἱ ἑβραϊκές Γραφές, μιλώντας γιά τό μελλοντικό Μεσσία, ὑπαινίσσονταν τόν αὐτοκράτορα Βεσπασιανό[13].

[1] «Τίς ἄρα ἐστὶν ὁ πιστὸς δοῦλος καὶ φρόνιμος, ὃν κατέστησεν ὁ κύριος αὐτοῦ ἐπὶ τῆς θεραπείας αὐτοῦ τοῦ διδόναι αὐτοῖς τὴν τροφὴν ἐν καιρῷ;  μακάριος ὁ δοῦλος ἐκεῖνος ὃν ἐλθὼν ὁ κύριος αὐτοῦ εὑρήσει ποιοῦντα οὕτως.  ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἐπὶ πᾶσι τοῖς ὑπάρχουσιν αὐτοῦ καταστήσει αὐτόν.  ἐὰν δὲ εἴπῃ ὁ κακὸς δοῦλος ἐκεῖνος ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ, χρονίζει ὁ κύριός μου ἐλθεῖν,  καὶ ἄρξηται τύπτειν τοὺς συνδούλους αὐτοῦ, ἐσθίῃ δὲ καὶ πίνῃ μετὰ τῶν μεθυόντων, ἥξει ὁ κύριος τοῦ δούλου ἐκείνου ἐν ἡμέρᾳ ᾗ οὐ προσδοκᾷ καὶ ἐν ὥρᾳ ᾗ οὐ γινώσκει, καὶ διχοτομήσει αὐτόν, καὶ τὸ μέρος αὐτοῦ μετὰ τῶν ὑποκριτῶν θήσει· ἐκεῖ ἔσται ὁ κλαυθμὸς καὶ ὁ βρυγμὸς τῶν ὀδόντων» Ματθαίου κδ΄ 45-51.

[2] «῎Εστωσαν ὑμῶν αἱ ὀσφύες περιεζωσμέναι καὶ οἱ λύχνοι καιόμενοι· καὶ ὑμεῖς ὅμοιοι ἀνθρώποις προσδεχομένοις τὸν κύριον ἑαυτῶν, πότε ἀναλύσει ἐκ τῶν γάμων, ἵνα ἐλθόντος καὶ κρούσαντος εὐθέως ἀνοίξωσιν αὐτῷ.
μακάριοι οἱ δοῦλοι ἐκεῖνοι, οὓς ἐλθὼν ὁ κύριος εὑρήσει γρηγοροῦντας. ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι περιζώσεται καὶ ἀνακλινεῖ αὐτούς, καὶ παρελθὼν διακονήσει αὐτοῖς. καὶ ἐὰν ἔλθῃ ἐν τῇ δευτέρᾳ φυλακῇ καὶ ἐν τῇ τρίτῃ φυλακῇ ἔλθῃ καὶ εὕρῃ οὕτω, μακάριοί εἰσιν οἱ δοῦλοι ἐκεῖνοι» Λουκᾶ ιβ΄ 35-38.

[3] Ματθαίου κ΄ 20-27-Μάρκου ι΄ 35-45.

[4] Ἰωάννου ιδ΄ 22.

[5] Κύριε εἰ ἐν τῷ χρόνῳ τούτῳ ἀποκαθιστάνεις τήν βασιλείαν τῷ Ἰσραήλ» Πράξεων α΄ 6.

[6] «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τὰ ἔθνη, βαπτίζοντες αὐτοὺς εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρὸς καὶ τοῦ Υἱοῦ καὶ τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αὐτοὺς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν· καὶ ἰδοὺ ἐγὼ μεθ᾿ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος. ᾿Αμήν» (Ματθαίου κη΄ 19)  

[7]  Σάββα Ἀγουρίδη, Τά ἀπόκρυφα τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, τ. Α΄, Ἀθῆναι 1980.     

[8] Βλ. Δανιήλ ζ, 13.

[9] Βλ. Δανιήλ κεφ. Β.

[10] Βλ. Δανιήλ ζ΄.

[11] «Ἀναπαύσεται ἐπ’ αὐτόν  τό πνεῦμα σοφίας καί τό πνεῦμα συνέσεως, τό πνεῦμα γνώσεως καί ἰσχύος καί τό πνεῦμα τῶν ἐν δικαιοσύνῃ κεκοιμημένων» (Ἐνώχ 49,3, πρβλ. Ἡσαΐου ια΄2,)

[12]  Ματθαίου κ΄ 21.

[13] Ἰουδαϊκός Πόλεμος βιβλίο 6, §§312-313.