«Ἀλλήλων τά βάρη βαστάζετε»
(Πρός Γαλάτας στ΄, 2)
τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ
Δανιήλ
Τὴν ἀγάπην ἔχει σὰν βασικὸ συστατικὸ καὶ ἡ προτροπή τοῦ Ἀποστόλου Παύλου πού συνιστᾶ στοὺς Γαλάτας, ὅταν τοὺς λέγει: «ἀλλήλων τὰ βάρη βαστάζετε καὶ οὕτως ἀναπληρώσετε τὸν νόμον τοῦ Χριστοῦ» (Πρός Γαλάτας στ΄, 2). ᾿Απαίτηση λοιπὸν βασικὴ τοῦ νόμου τοῦ Εὐαγγελίου εἶναι ἡ συμμετοχὴ τοῦ καθενὸς στὰ βάρη τῶν ἄλλων. Ποιά διάθεση ὅμως καὶ ποιά ἱκανότητα, γιὰ νὰ βαστάξει καὶ τὰ ἐλαφρότερα ἀκόμη βάρη τῶν ἄλλων, μπορεῖ νὰ ἔχη ὁ ἄνθρωπος ὅταν τοῦ λείπει ἡ ρώμη, τὸ σφρῖγος, ἡ ἀντοχή, ἡ ψυχική, ποὺ πηγάζει ἀπ᾿ τὴν ἀγάπη;
Θεμελιώδης νόμος τῆς βιολογίας λέγει ὅτι ἡ ζωὴ μὲν προϋποθέτει τὸν σύνδεσμο καὶ τὴν συντονισµένη ἐνέργεια τῶν κυττάρων-μονάδων, ὁ δὲ θάνατος τὴν διάσπαση τῆς συνοχῆς καὶ τὴν διακοπὴ τῆς συνεργασίας. Πάρετε μιὰ ζωϊκὴ µονάδα, ἕνα ζωντανὸ κύτταρο. Ἐφόσον εἶναι ἀπομονωμένη µονάς, παραμένει στάσιμο, ὅταν ὅμως συνδεθῆ καὶ συνεργασθῆ μὲ τοὺς συντρόφους του, διαμορφώνει ἕνα ὀργανισμὸ ποὺ ἐπιδέχεται πρόοδο καὶ τελειοποιήση. Ὥστε συνεργασία καὶ ἀλληλεγγύη τῶν ζωϊκῶν μονάδων εἶναι βασικὴ ἀπαίτηση τῆς βιολογίας.
Ὁ ἴδιος ὅμως βασικὸς νόμος ρυθμίζει καὶ τὴν κοινωνικὴ ζωή. Τὸ κύτταρο-μονὰς τοῦ κοινωνικοῦ ὀργανισμοῦ εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Ἄν τὸν ἀποσπάσετε ἀπὸ τοὺς ὁμοίους του καὶ τὸν ἀπομονώσετε, θὰ μείνη στάσιμος ἤ τὸ πολύ-πολὺ θὰ κάνει βῆμα …σημειωτό. Μπορεῖ ὅμως νὰ ξεφύγη ἀπὸ τὸν βοῦρκο τῆς στασιμότητος, φθάνει νὰ ξεφύγη ἀπὸ τὴν μόνωσή του, νὰ συντονίση τὴν δράση του μὲ τὴν δράση τῶν συνανθρώπων του καί νὰ ὀργανώσει µαζί τους ὁμαδική ζωή: οἰκογενειακή, κοινωνική καὶ πολιτειακή. Ἁπλή ὅμως συμβίωση τοπικὴ πολλῶν ἀνθρώπων, χωρὶς ἐνδοψυχικὸ σύνδεσμο, χωρὶς τὸ τῆς ἀγάπης στερέωμα ὄχι µόνο πρόοδο, πολιτισμὸ καὶ εὐημερία δὲν θ᾽ ἀποδώσει, ἀλλὰ καὶ βιώσιμη κἄν κοινωνία δὲν θὰ συμπήξει. Μᾶλλον θὰ παρουσιάσει τὴν ἀπαισίαν εἰκόνα τῆς ἀνθρωπόµορφης ἀγέλης, ποὺ εἶχεν ὑπ᾿ ὄψιν ὁ Ἄγγλος κοινωνιολόγος Τόμας Χόμπς ( 5 Ἀπριλίου 1588 - 4 Δεκεμβρίου 1679), ὅταν ἔγραφε τὸ «hommo homini lupus» δηλ. ὁ ἄνθρωπος γιὰ τὸν ἄνθρωπο γίνεται λύκος. Καὶ φυσικὰ ὅπου κλονίζονται τὰ κοινωνικὰ θεμέλια, γιατὶ λείπει ἡ συνοχὴ τῆς ἀλληλεγγύης καὶ συνεργασίας, ἐκεῖ εὐκολώτερα κρημνίζεται καὶ ποδοπατεῖται καὶ κάθε ἠθικὴ ἀρχή, ἐκεῖ ὀργιάζει ὁ πόλεμος, τῶν πάντων κατὰ πάντων καὶ ρημάζει τὰ πάντα. Ἡ ἀγέλη ὅμως τῶν λύκων δὲν εἶναι τὸ ἰδανικὸ τῆς ἰσορροπημένης ἀνθρώπινης ψυχῆς. Ὁ ἄνθρωπος φύσει εἶναι κοινωνικός, τὸ δὲ ἔμφυτο ἠθικό του αἰσθητήριο ἀποστρέφεται τοὺς βρυχηθμούς, τῆς ἀγέλης καὶ τοὺς σπαραγμούς καὶ τὸ αἱματοστάλακτο θέαμα. Ἡ ἀνθρώπινη συνείδηση ἐφόσον κρατιέται ἀνόθευτη καὶ ἀκαπήλευτη, ἐκ φύσεως εἶναι φιλάνθρωπη. Πιστὸ φερέφωνό της στὴν προχριστιανικὴ ἐποχὴ μπορεῖ νὰ θεωρηθῆ ὁ Ἕλληνας ποιητής, ποὺ διελάλησε τὸ «οὔτοι συνέχθειν ἀλλά συμφιλεῖν ἔφυν» (Σοφοκλέους, Ἀντιγόνη στ. 523, ed. Sir Richard Jebb, Cambridge (1891) δηλ. «γενήθηκα γιὰ ν᾿ ἀγαπῶ καὶ ὄχι νὰ μισῶ», καθὼς καὶ ὁ Λατῖνος Publius Terentius (195/185 –159 π.Χ.) ποὺ στό ἔργο του «Ἑαυτόν Τιμωρούμενος» διεκήρηξε τὸ « Homo sum, humani nihil a me alienum puto » δηλαδή «ἄνθρωπος εἶμαι καὶ κάθε τι ἀνθρώπινο δὲν μ᾽ ἀφήνει ἀδιάφορον» ! τό ὁποῖο στήν συνέχεια κατέγραψε στίς ἐπιστολές του καί ὁ Σενέκας (4π.Χ. - 65), (Seneca, Epistles 93-124, Translated by Richard M. Gummere. Cambridge: Harvard UP. 2006 pp.90f. (Ep. XCV, 53)· Publius Terentius Afer, Heauton Timorumenos, Act. 1, scene 1, line 77).
Εἶναι σὰν εὐοίωνα προανακρούσματα τῆς ὑπέροχης διδαχῆς τοῦ Σωτῆρος μας!
Ἀσυγκρίτως ὅμως ἐπιτακτικώτερη σὲ ἀπαιτήσεις ἀλληλεγγύης καὶ συμπαθείας καὶ ἀγάπης εἶναι ἡ Χριστιανικὴ συνείδησι ποὺ ἔχει παιδαγωγηθῆ μὲ τὰ ὑπέροχα διδάγματα καὶ παραδείγματα τοῦ Κυρίου καὶ τῶν δοκίμων μαθητῶν Του. Οἱ θεόπνευστοι τοῦ Χριστιανισμοῦ Διδάσκαλοι στὴν προσωπική τους ζωὴ εἶχαν ἤδη μετουσιώσει σὲ ζωντανὴ πραγματικότητα τὶς ὑπέροχες χριστιανικὲς ἀρχές, ποὺ ἐκηρυττον ὅπως τὸ «ἀγαπᾶτε ἀλλήλους» (Ἰωάννου ιγ΄, 14) , τό «μὴ ἀνταποδίδετε κακὸν ἀντὶ κακοῦ, ἀλλὰ νικᾶτε τὸ κακὸν διὰ τοῦ ἀγαθοῦ» (Πρός Ρωμαίους ιβ΄, 21), τὸ «ἀλλήλων τὰ βάρη βαστάζετε» (Πρός Γαλάτας, στ΄, 2). Τὸ «ὀφείλετε ὑμεῖς οἱ δυνατοὶ τὰ ἀσθενήματα τῶν ἀδυνάτων βαστάζειν» καὶ ἄλλα πλεῖστα παρόμοια.
* * * * *
Μὲ τέτοια δὲ διδάγµατα καὶ μὲ ἀντίστοιχα παραδείγµατα ζυμώθηκε καὶ διεπλάθηκε ἡ ἀρχαία χριστιανική κοινωνία, καθὼς τὴν ὁραματιζόταν ἡ διάνοια τοῦ θείου Παύλου. Ὁ μέγας ἐκεῖνος Ἀπόστολος διέβλεπε τῆς χριστιανικῆς κοινωνίας τὸ πρόπλασμα στὸν θεοσύστατο μηχανισμὸ τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος, τοῦ ὁποίου κάθε μέλος θεωρεῖ τὸν ἑαυτό του ἀλληλέγγυο μὲ ὅλα τὰ ἄλλα μέλη, μὲ τὰ ὁποῖα προθύμως συνεργάζεται καὶ ἔτσι ἐξασφαλίζεται Ἡ ἀπρόσκοπτη λειτουργία καὶ εὐεξία τοῦ ὅλου σώματος. Κανένα μέλος δὲν διεκδικεῖ προνομιοῦχο θέση καὶ δεσποτεία ἐπάνω στὰ ἄλλα. Κανένα μέλος δὲν ἐκμεταλλεύεται τὴν ἐργασία καὶ τὸν ἱδρῶτα τῶν ἄλλων. Κανένα μέλος δὲν ἀδιαφορεῖ γιὰ τὰ παθήματα τῶν ἄλλων. Τουναντίον μάλιστα, ὅταν πάσχει ἕνα μέλος συμπάσχουν καὶ τὰ ὑπόλοιπα καὶ ἐργάζονται ἐντατικώτερα γιὰ ν᾿ ἀναπληρώσουν τὴν ἐργασία τοῦ ἀσθενοῦς συντρόφου των. Ὅταν λ.χ. ἐξασθενήσει τὸ μάτι ἤ τὸ αὐτὶ µας εἴτε παύσει ὁλότελα νά λειτουργεῖ, τότε τὰ ἄλλα αἰσθητήρια ὄργανα λειτουργοῦν ἐντονώτερα, γιὰ ν᾽ ἀναπληρώσουν τὸν ἀπόμαχό τους σύντροφο. Ὁ συνδετικὸς κρίκος, ἀγαπητοί µου ἀδελφοί, ποὺ συνδέει µέλη τοῦ σώματος εἰς ἐνιαῖο σύνολο μὲ θαυμαστὴ ἀλληλεγγύη καὶ συμπάθεια καὶ ἀμοιβαία μέριμνα καὶ συμμετοχή σὲ κάθε πόνο καὶ κάθε χαρά -εἶναι ἡ ψυχή. Τοῦ δὲ ὀργανισμοῦ τῆς Χριστιανωκῆς κοινωνίας ἡ ψυχὴ καὶ ἡ πνοή, τὸ στολίδι καὶ τὸ ἄρωμα εἶναι ἡ ἀγάπη.
* * * * *
Ὅταν λοιπὸν λείψη τῆς ἀγάπης ἡ ἐξευγενιστικὴ πνοὴ καὶ δύναμη τότε καὶ σὲ Χριστιανικὴ ἀκόμη κοινωνία θὰ συναντήσετε τὴν µεγάλη ἀνορθογραφία καὶ ἀντινομία τοῦ ἐξωκεντρικοῦ πλουσίου, ποὺ εἶναι βυθισμένος στὴν χλιδὴ καὶ τὴν εὐμάρεια, ἀγνοεῖ δὲ τοὺς πτωχοὺς Λαζάρους ποὺ ζητοῦν νὰ χορτάσουν ἀπὸ τὰ ψίχουλα τῆς τραπέζης του! Θὰ συναντήσητε τὸ ἀποκαρδιωτικὸ θέαμα τοῦ ναρκισσευοµένου νεοπλούτου, τοῦ καλοντυμένου μὲ πορφύρα, καὶ βύσσο, ποὺ ἀδιαφορεῖ γιὰ τοὺς ρακένδυτους καὶ ξυπόλυτους συνανθρώπους του. Θὰ ἀπαντήσετε τὸ σκανδαλῶδες θέαμα τοῦ δυναμικοῦ σὲ χρῆμα, ποὺ ἀπολαμβάνει μακαρίως τὴν θαλπωρὴ τοῦ «καλοριφὲρ» καὶ τῆς δροσιᾶς τοῦ aircondition ἀλλὰ δὲν τοῦ καίεται καρφὶ γιὰ τοὺς παρίες τῆς ζωῆς, ποὺ τουρτουρίζουν µέσα στὶς τρῶγλες ἤ ταλαιπωροῦνται ἀπό τούς καύσωνες. Θὰ συναντήσετε τὸ ἀπάνθρωπο θέαμα τοῦ κυανόαιµου, ὁ ὁποῖος στὸ πρῶτο του πτέρνισµα λαμβάνει κάθε προφυλακτικὸ μέτρο γιὰ νὰ προλάβη ἣ νὰ περιορίσει τὸ συνάχι του, μένει ὅμως ἀνάλγητος στὸ ἄκουσμα ἢ στὸ θέαμα τοῦ φυματικοῦ, ποὺ στερεῖται τὰ στοιχειώδη τῆς τονώσεώς του ἐφόδια: τὸ κρέας, τὸ γάλα, τὸ αὐγό. Τέτοιες νοσηρές, γαγγραινώδεις ἐκδηλώσεις δὲν ἐπιτρέπεται στὸν ἱερό ἄμβωνα νὰ τὶς ἀντιπαρέλθει μὲ σιωπή.
* * * * *
Γιὰ νὰ ζωντανεύσει ἡ σέ πολλὰ ξεθωριασμένη καὶ ἄτονη κοινωνία στήν ἐποχή τῆς παγκοσμιοποιήσεως καί πολυπολιτισμικότητας πρέπει νὰ στραφεῖ, στὶς πηγὲς τοῦ ἀρχέγονου Χριστιανισμοῦ καὶ ἀπ᾽ ἐκεῖ νὰ δεχθεῖ ἐμπνεύσεις καὶ κατευθύνσεις γιὰ τὴν ἠθικὴ της ἐξυγίανση. Τὸ θεόπνευστο βιβλίο τῶν Πράξεων μὲ ὀλίγες μὲν ἀδρὲς γραμμές μᾶς δίνει τὴν εἰκόνα τῆς πρώτης χριστιανικῆς κοινότητος στὴν Ἱερουσαλήμ. Μιὰ καρδιά, λέγει, καὶ μιὰ ψυχὴ εἶχαν ὅλοι οἱ πιστοί. Τὴν μικρὴ ἤ μεγάλη περιουσία τους δὲν τὴν θεωροῦσαν σὰν ἰδιοκτησία ἀποκλειστικῶς προσωπική. Πολλοὶ μάλιστα ἰδιοκτῆται ἀγρῶν ἤ σπιτιῶν πωλοῦσαν τὰ κτήματά τους καὶ προσέφεραν τὸ ἀντίτιμο στοὺς ᾿Αποστόλους, γιὰ νὰ βοηθήσουν τοὺς πτωχοτέρους ἀναλόγως μὲ τὶς ἀνάγκες τοῦ καθενὸς (Πράξεων ε΄, 32-35)
Ἐν τῷ μεταξύ, ἄς προσέξουμε καὶ ἄλλη μαρτυρία τῆς Ἁγίας Γραφῆς γιὰ τὴν κοινωνικὴ ἀλληλεγγύη τῶν πρώτων χριστιανῶν. Ἐνέσκηψε κάποτε στὴν Ἰουδαία φοβερὴ ξηρασία καὶ πείνα, ποὺ ἔφερε, φυσικά, σὲ δεινὴ θέση καὶ τοὺς ἐκεῖ χριστιανούς. Μόλις ὅμως ἔγινε γνωστὸ στὸν Χριστιανικὸ κόσμο τὸ θλιβερὸ γεγονός, ἀμέσως δόθηκε τὸ σύνθημα τοῦ γενικοῦ συναγερμοῦ καὶ διωργανώθηκε παγχριστιανικὸς ἔρανος, ποὺ ἀνεκούφισε τοὺς δοκιμασθέντας ἀπὸ τό λιμό Χριστιανούς (Πρός Ρωμαίους ιε΄, 25-28 καί Πρός Κορινθίους Β΄, θ΄, 1-10). ᾿Αλλὰ μήπως στείρευσε ὁλότελα στοὺς κατόπιν χρόνους ἡ χριστιανικὴ κοινωνικὴ ἀλληλεγγύη; Κάθε ἄλλο ! ᾿Αναλόγους ἐκδηλώσεις ὑπερόχου ἀλτρουϊσμοῦ θὰ συναντήσετε σὲ κάθε ἀκραιφνῆ Χριστιανικὴ κοινωνία κάθε τόπου καὶ ἐποχῆς.
* * * * *
Ὅσον ἀφορᾶ δὲ εἰδικῶς τὴν Ἐκκλησία ὅπως σὲ ἀρχαιότερα χρόνια ἔτσι καὶ σὲ πρόσφατα, χωρὶς καμμιὰ ἐξωκοινοτικὴ ἐνίσχυση κατώρθωσε νὰ καλλιεργήσει τῆς κοινωνικῆς προνοίας τὴν φυτεία μὲ ζῆλο εὐαγγελικὸ καὶ μὲ καλὴ ἀπόδοση. Καὶ στὸν τοµέα δὲ αὐτὸν ἐμόχθησαν καὶ μοχθοῦν οἱ κατά τόπους Ἱερές Μητροπόλεις μέ τίς ὑπαγόμενες σ’ αὐτές Ἐνορίες καί τά ποικιλώνυμα σωματεῖα καὶ συσσίτια. Γιὰ τὴν ἔλλειψη τοῦ ἀπαιτουμένου χρόνου δὲν θὰ ἐπεκταθῶ στὴν ἐξιστόρηση τοῦ κοινωφελοῦς ἔργου των. Ἐξ ἄλλου ὅποιος ἐπιθυμεῖ μπορεῖ νά ἀναζητήσει τά στοιχεῖα τῆς κοινωνικῆς προσφορᾶς τῆς Ἐκκλησίας στά Δελτία Τύπου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου καί στίς Ἀνακοινώσεις τῶν Ἱερῶν Μητροπόλεων καί τῶν Ἐνοριῶν. Θὰ εἶμαι ὅμως ἀδικαιολόγητος, ἂν φειδωλευθῶ ἔστω καὶ λίγα λόγια ὀφειλετικῆς εὐγνωμοσύνης καί τιμῆς πρός τά πολλά στελέχη καί τούς ἀκούραστους συνεργάτες τους πού ἐργάζονται γιά τήν ἀνακούφιση τῶν δοκιμαζομένων ἀδελφῶν μας.
Ὅποιος ἐνδιαφέρθηκε νὰ παρακολουθήση τὸ κοινωφελέστατον ἔργον τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Ὀργανισμοῦ ὅποιος εἶχε τὴν εὐκαιρίαν νὰ ἐκτιμήσει τὸν ἁγνὸ ζήλο, τὸν ἱερὸ ἐνθουσιασμό, τὴν ἀκούραστη δραστηριότητα, τὴν ἀνύστακτη στοργή, τὴν ἀθόρυβη καλοσύνη καὶ τὴν πλουσιοπάροχη μέριμνα τῶν πρωταγωνιστῶν τῆς θεοφιλοῦς ἀγάπης καί προσφορᾶς εἶναι ἀδύνατον νὰ μὴ ἔχει αἰσθανθῆ στῆς ψυχῆς του τὰ τρίσβαθα συγκίνηση ἱερὰ καὶ νὰ μὴ θεωρεῖ τὸν ἑαυτό του ὀφειλέτη εὐγνωμοσύνης καὶ τιμῆς πρὸς τὴν τιμημένη χορεία τῶν ἱδρυτῶν καὶ πρωτεργατῶν, τῶν στυλοβατῶν καὶ ὀργανωτῶν τῶν ὑπερόχων σὲ κοινωνικὴ ἱεροτελεστία Ἐκκλησιαστικῶν δομῶν.
