«εἰ μή ἐν προσευχῇ καί νηστείᾳ»

Δημοσιεύθηκε 27.02.2025

Νηστεύω σηµαίνει ἀπέχω ἀπό συγκεκριμένη τροφή ὅπως τήν ἔχει ὁρίσει ἡ Ἐκκλησία μας γιά τούς πιστούς της κατά τήν διάρκεια τοῦ ἔτους καί πιό ἰδιαίτερα σέ περιόδους πνευματικῆς ἐγρήγορσης, ὅπως τῆς ἐπικείμενης Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Στήν Καινή Διαθήκη συνδέεται µέ τό πένθος (Ματθ. 9:14-15) καί τήν προσευχή (Λουκ. 2:37,  Πράξ. 14:23). Σ’ αὐτές τίς περικοπές ἡ νηστεία συνόδευε τήν προσευχή σάν ἐπιβεβαίωση τῆς προσπάθειας κάποιου νά διακρίνει τό θέληµα τοῦ Θεοῦ.

Ἡ νηστεία δέν προσφέρει κανένα «πλεονέκτημα» καί καμμία «ὑπεροχή» ὅσον ἀφορᾶ στή σωτηρία μας,  οὔτε προσδίδει στόν χριστιανό μεγαλύτερη περιωπή µπροστά στόν Θεό. Κάποτε ἕνας Φαρισαῖος καυχιόταν ὅτι νήστευε δυό φορές τήν ἑβδομάδα: ὅµως, αὐτή ἡ νηστεία δέν μπόρεσε νά τοῦ ἐξασφαλίσει τή δικαίωση, πού τόσο ἀποζητοῦσε (Λουκ. 18:12, 14). Ὅταν ὅµως ἕνας χριστιανός νηστεύει μυστικά καί τό κάνει σάν πνευματική ἄσκηση, ὁ Θεός βλέπει καί ἀνταµείβει. Στήν Καινή Διαθήκη ἐντούτοις ἐνθαρρύνεται µέ τήν ὑπόσχεση τῆς ἀνταµοιβῆς ἀπό τόν Θεό.

Ἡ δύναμή της εἶναι ἀνεκτίµητη σέ κρίσιµες περιόδους, ὅταν ὁ πιστός προσπαθεῖ νά διακρίνει τό θέληµα τοῦ Θεοῦ. Καί ἔχει µεγάλη ἀξία στήν καλλιέργεια τῆς αὐτοπειθαρχίας. Χάνει ἐντελῶς τήν ἀξία της ὅταν ἐπιβάλλεται ἀπ’ ἔξω ἤ ὅταν ὑποκινεῖται ἀπό λάθος κίνητρα.

Σάν ὅπλα ἐνισχύσεως τῆς πίστεως μας παρουσιάζονται σύμφωνα μέ τήν  περικοπή τῆς θεραπείας τοῦ παιδιοῦ πού εἶχε καταληφθεῖ ἀπό δαιμονικό πνεῦμα (Μάρκου θ΄, 14-29),  ἡ προσευχή καί ἡ νηστεία. Ὅπλα τόσο ἀπαραίτητα γιά τήν ζωή τοῦ πιστοῦ ἰδιαίτερα γιά τήν περίοδο τῶν πνευματικῶν ἀγώνων τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς! Ὅταν οἱ Μαθητές ρώτησαν τόν Ἰησοῦ «κατ’ ἰδίαν», γιατί δέν μπόρεσαν νά θεραπεύσουν τό παιδί, ἡ ἀπάντησή Του ἦταν: «τοῦτο τό γένος ἐν οὐδενί δύναται ἐξελθεῖν εἰ μή ἐν προσευχῇ καί νηστείᾳ» (Μᾶρκος θ΄, 29).

Τά δύο αὐτά, ἡ προσευχή καί ἡ νηστεία, στήν Παλαιά Διαθήκη σημαίνουν μετάνοια. ὉἸωνᾶς στάλθηκε νά κηρύξει μετάνοια στή Νινευή, καί διέταξε προσευχή καί νηστεία γιά τούς κατοίκους της. Ὅταν ὁ Χριστιανός μέ τήν προσευχή ἀνοίξει τήν πόρτα τῆς καρδιᾶς του, ὥστε οἱ σκέψεις καί τό θέλημα τοῦ Θεοῦ νά γίνουν σκέψεις καί θέλημα δικό του ὅταν μέ τή νηστεία ἀσκεῖται ὥστε νά μήν ὑποκύπτει στό πρῶτο δέλεαρ τοῦ κόσμου, εἶναι ἕτοιμος σάν στρατιώτης τοῦ Χριστοῦ νά πολεμήσει τίς δυνάμεις τοῦ Πονηροῦ.

Ὁ Χριστός μόλις εἶχε κατέβει μέ τούς τρεῖς Μαθητές Του ἀπό τό  ὄρος τῆς Μεταμορφώσεως, ὅταν συνάντησε στούς πρόποδες τό δαιμονισμένο παιδί, τό δύστυχο πατέρα του καί τούς ὑπόλοιπους ἀνήμπορους Μαθητές. Ὅταν ἐφιστᾶ τήν προσοχή τῶν Μαθητῶν στήν προσευχή καί τή νηστεία ὡς ὅπλα τῆς πίστεως κατά τῆς δυνάμεως τοῦ Πονηροῦ, θέλει νά παρουσιάσει τή δική Του τακτική ὡς παράδειγμα στούς Μαθητές Του. Δέν μπόρεσαν νά θεραπεύσουν τό δαιμονισμένο παιδί, γιατί ἡ πίστη τους ἦταν λειψή, γιατί εἶχαν ἀμελήσει τήν προσευχή καί τή νηστεία.

Τό νά στεροῦμε τό ἐγώ μας ἀπό τήν ἱκανοποίηση ὁρισμένων ἐπιθυμιῶν του, αὐτό εἶναι μία ἄσκηση καί γυμνασία ἀπαραίτητη γιά τόν ἀγώνα τοῦ ἀνθρώπου κατά τοῦ κακοῦ. Ἔτσι ἀντελήφθη πάντοτε ἡ Ὀρθοδοξία τή σημασία τῆς νηστείας στή ζωή μας. Ὅπως οἱ ἀθλητές περνοῦν ἀπό ὁρισμένη δίαιτα πρίν ἀπ’ τούς ἀγῶνες, ἀπό πολύ προσεκτικώτερη καί οὐσιαστικώτερη δίαιτα πρέπει νά περάσει ἐκεῖνος πού ἔχει ἀναλάβει ἕνα πνευματικό ἀγώνα. Ἡ νηστεία δέν εἶναι ἐκδήλωση ἀρνήσεως τῆς ζωῆς ἤ τῶν ἱκανοποιήσεών της. Εἶναι μόνο προσωρινή στέρηση, μέ σκοπό τήν ἄσκηση τοῦ «ἐγώ», τήν κάθαρση καί τήν ἐνδυνάμωσή του γιά ψηλότερες καί οὐσιαστικώτερες κατακτήσεις καί ἱκανοποιήσεις μέσα στή ζωή. Ἡ νηστεία δέν εἶναι ἄρνηση, εἶναι θέση. Μόνο ὡς θέση ἡ νηστεία ἔχει χριστιανικό χαρακτήρα. Ὡς ἄρνηση τή νηστεία γνωρίζουν ἄλλες θρησκεῖες, ὄχι ὁ Χριστιανισμός. Ἡ περίοδος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς εἶναι ἀκριβῶς ἡ περίοδος γιά τέτοιους πνευματικούς ἀγῶνες. Χρειάζεται ὅμως, σέ ἀντίθεση μέ τά φαινόμενα, παρά τήν ἐπιβλητικότητα καί τήν ποικιλόμορφη δικτύωση τοῦ κακοῦ, ἐμπιστοσύνη στή δύναμη τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, τόλμη καί ἀγωνιστικότητα.

Στό ἔργο της αὐτό τό ἀγωνιστικό κατά τοῦ Πονηροῦ τήν πίστη στηρίζουν καί προάγουν ἡ προσευχή καί ἡ νηστεία, ἡ κοινωνία μέ τή δύναμη τῆς ἁγνότητας καί τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, καθώς καί ἡ πρόθυμη διάθεση νά στερηθοῦμε τήν ἱκανοποίηση πολλῶν ἐπιθυμιῶν μας, ἀφοῦ αὐτό ἀσκεῖ καί προάγει τίς δυνάμεις μας στόν ἀγώνα κατά τοῦ κακοῦ.

Στό τέλος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς εἶναι ἡ  Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. Στό τέρμα τοῦ ἀγώνα τῶν χριστιανῶν εἶναι ἡ δική τους ἀνάσταση καί ἡ μεταμόρφωση τοῦ κόσμου μέ τό βασίλειο τοῦ Θεοῦ.