Ἡ δόξα καί ἡ τιμή τῆς Παρθένου Μαρίας

«ἀπό τοῦ νῦν μακαριοῦσι με πᾶσαι αἱ γενιαί» (Λουκᾶ α΄, 48)

Ἡ Ἐκκλησία προτρέπει νὰ θέτουμε «φυλακὴν τῷ στόματι» ἡμῶν ὅταν ὁμιλοῦμε γιά τά μυστήρια τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Πόσο μᾶλλον πρέπει νὰ  κάνουμε τοῦτο ὅταν ὁμιλοῦμεν περὶ τοῦ «μυστηρίου τῶν μυστηρίων» τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, περὶ τῆς Παναγίας καί Ὑπερευλογηµένης Θεοτόκου καὶ Ἀειπαρθένου Μητρός Του. ᾿Εὰν ὁ θεόπτης Μωῦσῆς μὲ φόβο καὶ ἔντρομος «εὐλαβεῖτο κατεμβλέψαι» ἐνώπιον τῆς ἀφλέκτου βάτου, ποὺ ἦταν μόνον ἡ «σκιὰ τῆς ἀληθείας», σκιὰ τῆς ἀληθινῆς Βάτου, τῆς Παναγίας Θεοτόκου.

Περὶ τῆς Παναγίας Θεοτόκου μίλησαν καὶ ἔγραψαν πολλοὶ ἅγιοι Πατέρες καὶ ὑμνῳδοὶ τῆς ᾿Εκκλησίας. Ἕνας ἀπὸ τοὺς πιὸ μεγάλους Πατέρας καὶ ὑμνωδοὺς τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ ἐξύμνησε τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο «ὅσον ἐφικτόν» ἦτο εἰς τοὺς ἀνθρώπους «τὸ γὰρ πρὸς ἀξίαν ἀνέφικτον»   εἶναι ὁ ἅγιος ᾿Ιωάννης ὁ Δαμασκηνός. ᾿Αλλὰ καὶ πρὸ τοῦ ἁγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ καὶ μετὰ τὸν Δαμασκηνὸ ἔχουμε ἐπίσης πολλοὺς Πατέρες οἱ ὁποῖοι μίλησαν καὶ ἔγραψαν περὶ τῆς Μητρὸς τοῦ Σωτῆρος Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ὅλοι αὐτοὶ ἦταν συγχρόνως καὶ ποιηταὶ - ὑμνογράφοι τῆς ᾿Εκκλησίας, γεγονὸς τὸ ὁποῖον μαρτυρεῖ ὅτι στὴν Πανύμνητη  Θεοτόκο ἁρμόζει μᾶλλον «θεῖος καὶ ἱερὸς ὕμνος» καὶ αἶνος, λόγος δηλαδὴ δοξολογικός, διότι τὰ μυστήριά της εἶναι «πάντα ὑπὲρ ἔννοιαν, πάντα ὑπερένδοξα» (Θεοτοκίον ἀναστάσιμον, ἦχος β΄, ποίημα μᾶλλον τοῦ Ἰωάννη τοῦ Δαμασκηνοῦ), καὶ «οὐδεὶς ἁπλοῦς λόγος θὰ ἐξαρκέση πρὸς ὕμνον τῶν «μεγαλείων» της, τὰ ὁποῖα «ἐποίησεν αὐτῇ ὁ Δυνατὸς» (Λουκᾶ α΄, 42). Πρὸ τοῦ Δαμασκηνοῦ πολλοί Πατέρες ἔγραψαν λόγους στὴν Παναγία, οἱ ὁποῖοι εἶναι ποιήματα θεόπνευστα καὶ «ὕμνοι θεοπρεπεῖς», μεγαλυνάρια καὶ ὠδὲς πνευματικές μιᾶς ἀκαταπαύστου καὶ διαρκοῦς τελετῆς καὶ ἑορτῆς (Πρβλ. Πρός Ἐφεσίους. ε΄, 19)

Καὶ ἔτσι ἔπρεπε ἀσφαλῶς νὰ γίνει, διότι στὴν ᾿Ορθόδοξη Ἐκκλησία ζεῖ διαρκῶς μία ἀληθὴ περὶ Παναγίας Θεοτόκου παράδοση, ἐπὶ κεφαλῆς τῆς ὁποίας ἵσταται ὡς «χορίαρχος» (Πρβλ. PG 96, 649A) καὶ τελετάρχης ὁ «Ἄγγελος Πρωτοστάτης», ὁ ὁποῖος ἐκ τῆς Παναγίας Τριάδος (Τῆς «τῶν τελουμένων τελεταρχίας» καὶ ἀρχηγοῦ «τελετῆς», τῆς τῶν πάντων τελειώσεως καὶ θεώσεως, κατὰ τοὺς ἁγίους Διονύσιον, Μάξιμον καὶ Δαμασκηνὸν (ΡG 3, 589C, 4, 193Α καὶ 94, 844 D-5Α) «οὐρανόθεν ἐπέμφθη εἰπεῖν τῇ Θεοτόκῳ τὸ Χαῖρε» (Ἀκάθιστος Ὕμνος, οἶκος Α΄). Τὸ «Χαῖρε» αὐτό, ποὺ συνοψίζει ὁλόκληρο τὸ χαρμόσυνο ἄγγελμα («εὐ-αγγέλιον») τῆς ἐλεύσεως τοῦ Σωτῆρος Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἔγινε στὴν ᾿Ορθόδοξο ᾿Εκκλησία παντοτινὴ παράδοση, ὅπως ἀκριβῶς τὸ προφήτευσε ἡ Παναγία Θεοτόκος: «Ἰδοὺ γὰρ ἀπὸ τοῦ νῦν μακαριοῦσί με πᾶσαι αἱ γενεαὶ» (Λουκᾶ α΄, 48).

᾿Αλλὰ ὁ μακαρισμὸς αὐτὸς καὶ ἡ δοξολογία τῆς Θεοτόκου στὴν ᾿Ορθόδοξη Ἐκκλησία δὲν εἶναι µόνον «ἱερὸς ὕμνος», εἶναι ταυτοχρόνως καὶ θεολογία, δηλαδὴ ὀρθὴ «δόξα» καὶ ὀρθὸς «λόγος» περὶ τῶν ἀρρήτων μυστηρίων τοῦ Θεοῦ μέσα στὴν Οἰκονομία τῆς σωτηρίας τὰ ὁποῖα πραγματοποιήθηκαν διὰ τῆς Παναγίας. Διότι καὶ ὁ Θεὸς καὶ ἡ Παναγία δὲν δοξάζεται, εἰ μὴ μὲ τὴν ὀ ρ θ ο δ ο ξ ί α ν. Ἔτσι καὶ οἱ περὶ Παναγίας πατερικοὶ λόγοι καὶ ὁμιλίες καὶ ὕμνοι ἀποτελοῦν μία δογματικὴ παράδοση. Αὐτὸ ἰσχύει κατ᾽ ἐξοχὴν γιὰ τὸν ἅγιο ᾿Ιωάννη τὸν Δαμασκηνόν, τοῦ ὁποίου ἔχουμε ἐνώπιόν μας τίς τέσσαρεις Θεομητορικές Ὁμιλίες, γι’ αὐτό, παρ᾽ ὅλο ὅτι τὰ κείμενα τῶν Ὁμιλιῶν αὐτῶν ἔχουν μορφὴ ποιητική, παρακαλεῖται, ὁ ἀναγνώστης νὰ προσέξει ἰδιαιτέρως στὴν θεολογία τους.

«Πολλαὶ θυγατέρες ἐκτήσαντο πλοῦτον, πολλαὶ ἐποίησαν δύναμιν, σὺ δὲ ὑπέρκεισαι καὶ ὑπερῇρας πάσας» (Παροιμίαι κθ΄, 29)

Ὁ σοφός τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἀτενίζων ἐν Πνεύματι τῷ ἱερῷ πρός τό πάντιμον πρόσωπον τῆς Παρθένου Μαρίας καί Θεομήτορος θαυμάζει ἀναφωνώντας, ὅτι πολλές γυναῖκες ἀπέκτησαν πλοῦτον καί πραγματοποίησαν ἔργα παντοδυναμίας. Ἐσύ ὅμως τίς ξεπέρασες  ὅλες καί εὑρίσκεσαι καί πάνω ἀπ’ ὅλες.

Αὐτός ὁ προφητικός λόγος πού ἀναφέρεται στήν δόξα καί τήν τιμή τῆς Παρθένου Μαρίας ἐπιβεβαιώθηκε. Κρίνουμε ἐπίκαιρο νά θυμηθοῦμε ὅσα ἐγκωμιαστικά ἐλέχθησαν ἀπό τούς ἁγίους γιά τήν Παρθένο Μαρία. 

          Παραλείπουμε τά Ἐγκώμια γιά τήν Παρθένο Μαρία καί τήν διακονία Της τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης καί ἐπικεντρωνόμαστε σ’ αὐτά τῆς Καινῆς Διαθήκης, δηλαδή τῆς Ἐκκλησίας.

1) «Χαῖρε Κεχαριτωμένη»

          Πρῶτος ὁ Ἀρχάγγελος κατά τόν Εὐαγγελισμό τήν προσφώνησε «Κεχαριτωμένη» δηλαδή πεπληρωμένη ἀπό τό ἅγιον Πνεῦμα. Οὐσιαστικά ἡ ἐπιλογή Της νά γίνει ἡ μητέρα τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ δέν ἦτο οὔτε τυχαία οὔτε χαριστική. Εἶχε τό κάλλος τῶν ἀρετῶν πού εἵλκυσε τήν ἀπόφαση Θεοῦ νά τήν ἀναδείξει Μητέρα Του.

          Μάλιστα δέ οἱ θεοφόροι Πατέρες διδάσκουν ὅτι κατά τούς προηγηθέντες αἰῶνες ὁ Θεός καλλιέργησε τό ἀνθρώπινο γένος μέ τά σωτηριώδη ἔργα Του ὥστε νά ἀναδειχθεῖ ἡ θεοτόκος Μαρία, ἡ Ὁποία ἦταν προετοιμασμένη γιά τό μυστήριο τῆς σαρκώσεως τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτό καί ὅταν ἄκουσε τό μήνυμα ὅτι θά συλλάβει καί θά γεννήσει τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ δέν ξαφνιάστηκε γιά τό γεγονός παρά μόνο γιά τόν τρόπο τῆς πραγματοποίησεώς του. Ὅτι δέ ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης χρησιμοποιεῖ αὐτή τήν εἰκόνα δόξης καί λαμπρότητος τῆς Παρθένου Μαρίας ἀποδίδει τήν ἀντίληψη τῶν πιστῶν τῆς ἀποστολικῆς ἐποχῆς γιά τήν Μητέρα τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.

2) «Ἡ περιβεβλημένη τόν ἥλιον»

Ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης στήν Ἀποκάλυψη (κεφάλαιο 12) ὁμιλεῖ γιά μία γυναῖκα πού ἦταν ντυμένη τόν ἥλιο κι  ἀστραποβολοῦσε. Σ’ αὐτή τήν γυναῖκα ἄλλοι ἑρμηνευτές ἐξήγησαν λέγοντας ὅτι ἐννοεῖται ἡ Παρθένος Μαρία καί ἄλλοι ὅτι πρόκειται περί τῆς Ἐκκλησίας. Πάντως ὅποια ἑρμηνεία καί ἄν δοθεῖ δέν θά εἶναι αὐθαίρετος.  

Ὁ ἅγιος Ἐπιφάνιος ἐπίσκοπος Κύπρου (περ. 315 – 403μ.Χ.) στόν ἐγκωμιαστικό λόγου του γιά τήν ἁγία Θεοτόκο συνοψίζει τήν μέχρι τῶν ἡμερῶν του παγιωμένη παράδοση τῆς Ἐκκλησίας. Σημειωτέον ὅτι ἀποκαλεῖ τήν Παρθένο Μαρία «Θεοτόκο» κατά τήν πίστη τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας μας. Αὐτήν τήν πίστη πού ἐπεκύρωσε ἡ Γ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος τῆς Ἐφέσου.

          Ἡ Γ΄ Οἰκουμενική Σύνοδος ἀνηγόρευσε τήν Παρθένο Μαρία Θεοτόκο ὅτι ἐγέννησε Θεό καί ὄχι κοινό ἄνθρωπο Ὅποιος δέν ἀναγνωρίζει καί δέν ὁμολογεῖ τήν Παρθένο Μαρία Θεοτόκο λέγει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος «ἐκτός ἐστι τῆς Θεότητος». Στήν Γ΄ Οἰκουμενική Σύνοδο προεξῆρχε ὁ ἅγιος Κύριλλος Ἀλεξανδρείας πού ὑποστήριξε καί ἀπέδειξε ἁγιογραφικῶς ὅτι ἡ Παρθένος Μαρία ἔτεκε Θεόν καί ὄχι κοινό («ψιλόν») ἄνθρωπο.   

Ὁ Ἰωάννης Δαμασκηνός (περ. 676 – 4 Δεκεμβρίου 749) ὁ πρύτανις τῆς Θεολογίας σέ σειρά ὁμιλιῶν του ἀναπτύσει τήν περί Θεοτόκου διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας ἐκφράζων τήν μέχρι 7ου αἰῶνος παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας.

          Ὁ Ἀνδρέας Κρήτης  (660-740μ.Χ. ) τόν 7ον αἰῶνα ὡς ἐπίσκοπος Κρήτης ἐπιχειρηματολογεῖ ἁγιογραφικῶς γιά τήν καταγωγή τῆς Θεοτόκου. Σύμφωνα μ’ αὐτήν τήν θεωρία ἡ Παρθένος Μαρία εἶναι τό πανάμωμο σπέρμα πού ἀπό γενιά σέ γενιά καταλήγει ὅτε ἦλθε τό πλήρωμα τῶν καιρῶν νά γεννηθῇ ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ

          Ὁ ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς, (1296 - 14 Νοεμβρίου 1359) ἀνυψώνει στό ἀκρότατο σημεῖο τήν Παρθένο Μαρία ἀποκαλώντας την «σύνορο» μεταξύ Θεότητος καί ἀνθρωπότητος:

          Ὁ Θεός ἀξίωσε τὴν ἀνθρώπινη φύση νὰ γίνη «θεοτόκος». Ἡ ἀξία τῆς Παρθένου βρίσκεται ἀκριβῶς στὸ ὅτι πραγματοποίησε αὐτὸ τὸ σκοπό. Καὶ τὸν πραγματοποίησε λέγοντας «ἰδού ἡ δούλη Κυρίου». Γιατὶ τὸ ἀληθινὸ μεγαλεῖο τοῦ ἀνθρώπου ἔγκειται ἀκριβῶς στὸ νὰ πραγµατοποιεῖ τόν ὕψιστο προορισμό πού τοῦ ἔδωσε ὁ Θεός καί νά ἔχη ταυτόχρονα τή συνείδηση ὅτι «δοῦλος ἀχρεῖος ἐστι» (Λουκᾶ 17, 18).

Ἐπιστέγασμα τῶν σκέψεών μας εἶναι ὅτι ἡ Ἴδια ἡ Παρθένος Μαρία προφητικῶς ἀνακράζει, ὅτι:  «ἀπό τοῦ νῦν μακαριοῦσι με πᾶσαι αἱ γενιαί» (Λουκᾶ α΄, 48)