Ἡ μίμηση ζώντων προτύπων καί ἡ πνευματική μας πορεία
κατά τήν περίοδο τοῦ Τριωδίου
«μιμεῖσθαι κατά δύναμιν… καί ἀεί πρός Θεόν ἀνατρέχειν»
Ἡ ἀπαράμιλλος δύναμη τοῦ Τριωδίου διαλάμπει καί σέ τοῦτο ὅτι δέν περιορίζεται σέ θεωρητική καί ἀφηρημένη διδασκαλία τῶν ἀρετῶν, ἀλλά παρουσιάζει καί ζωντανά πρότυπα καί ὑποδείγματα πρός μίμηση. Τά παρουσιαζόμενα σέ μᾶς τήν περίοδο τοῦ Τριωδίου πρότυπα καί παραδείγματα ἔχουν α΄. διαφωτιστικό χαρακτήρα πού καθιστᾶ λίαν ὁρατή τήν ὡραιότητα τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς β΄. παροτρυντικό καί παρακινητικό σκοπό πού ὑποδεικνύουν τήν ἀκολουθητέα στήν ζωή ὁδόγ΄. ἐνθαρρυντικό περιεχόμενο πού ἀποσκοπεῖ νά ἐκδιώξει τούς δισταγμούς καί τήν δειλία ἀπό τήν ψυχή καί νά ἐμπνεύσει σ’ αὐτή ἐμπιστοσύνη, θάρρος καί βεβαιότητα γιά τήν τελική πνευματική νίκη.
Τό κατ’ ἐξοχήν ζωντανό πρόσωπο πού προβάλλεται σέ μᾶς τήν περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς πρός μίμηση εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ Ὁποῖος καί ὡς ἄνθρωπος, ὤν, «πεπειραμένος κατά πάντα καί καθ’ ὁμοιότητα χωρίς ἁμαρτίας» (Πρός Ἑβραίους δ΄, 15) ἐνσάρκωσε στόν ἑαυτό Του τά βιώματα πού προβάλλονται καί ἀφῆκε σέ μᾶς «ὑπογραμμόν» «ἵνα ἰσχύος πολιτευσώμεθα αὐτοῦ». «ὁ λέγων ἐν αὐτῷ μένειν ὀφείλει, καθὼς ἐκεῖνος περιεπάτησε, καὶ αὐτὸς οὕτω περιπατεῖν» (Α΄ Ἰωάννου β΄, 6). Ὁ Χριστός ἀποτελεῖ ὑπόδειγμα γιά ὅλες τίς ἀρετές πού καλεῖται νά βιώσει ὁ πιστός ὄχι μόνο τήν περίοδο τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς ἀλλά καί σέ ὁλόκληρη τήν διάρκεια τοῦ βίου του.
Μετά τόν Χριστό τό Τριώδιο προβάλλει τήν Θεοτόκο ὡς πρότυπο ἀρετῆς, ὅλων ἀνεξαιρέτως τῶν Χριστιανῶν, πρότυπο τῆς ζωντανῆς πίστεως τῆς βαθειᾶς ταπεινοφροσύνης, τῆς ἠθικῆς ἁγιότητας καί καθαριότητας, τῆς ὑπομονῆς στίς θλίψεις καί τῆς στοργῆς καί ἀγάπης.
Στίς Ἱερές Ἀκολουθίες τοῦ Τριωδίου δεσπόζει ἡ ἐποπτική ἔξαρση τῶν ἀρετῶν πού ἐνσάρκωσαν οἱ ὀνομαστικῶς ἀναφερόμενες βιβλικές καί ἐκκλησιαστικές προσωπικότητες καί τῶν δύο φύλων. Τό Τριώδιο παραλλήλως δέν παραλείπει νά ὑποδείξει συχνά καί τά καταστρεπτικά ἀποτελέσματα στήν ζωή βιβλικῶν ἤ ἐκκλησιαστικῶν προσώπων, τά ὁποῖα περιεφρόνησαν τίς ἐντολές καί τό θέλημα τοῦ Θεοῦ.
Ἔτσι ὁ ὕμνος πού ἀναφέρεται στά πρότυπα πού μνημονεύονται ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη λέγει ἐπιγραμματικά:
«Τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἅπαντας παρήγαγον σοι ψυχή πρός ὑπογραμμόν· μίμησαι τῶν δικαίων τάς φιλοθέους πράξεις· ἔκφευγε δέ πάλιν τῶν πονηρῶν τάς ἁμαρτίας».
Τό Τριώδιο «προτρέπει ... πᾶσαν ψυχήν ὅσα μέν ἀγαθά τῆς ἱστορίας ζητοῦν καί μιμεῖσθαι κατά δύναμιν, ὅσα δέ τῶν φαύλων ἀποφεύγειν καί ἀεί πρός Θεόν ἀνατρέχειν».
Οἱ «θεοφόροι πατέρες διά τοῦ Τριωδίου πάντας τούτοις» «τούς ἐν ἀσκήσει λάμψαντας ἁγίους ἄνδράς τε καί γυναίκας εἰς μέσον προτίθεται ὡς ἄν, διά τάς αὐτῶν μνείας καί τῶν παλαισμάτων, εὐτυχεστέρως ἡμᾶς ποιήσωσι τό στάδιον, ἔχοντας τούς ἐκείνους βίους ὑπογραμμόν καί ὁδηγόν» δοθέντος ὅτι καί οὗτοι «τῆς αὐτῆς ἡμῖν φύσεως ἐκοινώνησαν»
Καθώς πορευόμαστε στά προαύλια τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς καί προετοιμαζόμαστε νά ἑορτάσωμε κι ἐφέτος τά σεπτά πάθη, τόν ζωοποιό σταυρό, τόν ἑκούσιο θάνατο, τήν θεόσωμη ταφή καί τήν ἔνδοξη ἐκ νεκρῶν ἀνάσταση τοῦ Θεανθρώπου Κυρίου µας Ἰησοῦ Χριστοῦ ἡ Ἐκκλησία θυμίζει εἰς ὅλους μας πέντε ἀπαραίτητα βήματα, τά ὁποῖα ὀφείλουμε νά κάνουμε.
1. Στάσου καθ’ ἑαυτόν, σκέψου μόνος σου, συζήτησε µέ τόν ἑαυτό σου, διά ποῖον λόγον ἑορτάζουμε αὐτά τά κατά κάποιο τρόπο µακρυνά ἀπό τήν ἐποχή µας γεγονότα. «Εἴσελθε εἰς τόν ταμιεῖον σου» (Ματθαίου στ΄, 6), στό βάθος τῆς ψυχῆς σου καί προβληματίσου σοβαρά καί ὑπεύθυνα, «Πάντα τά συμβεβηκότα …ἐν ταῖς ἡμέραις, ταύταις» (Λουκᾶ κστ΄, 14,18). Ἀφοροῦν προσωπικῶς καί ἀμέσως στόν καθένα ἀπό ἐμᾶς. Ὁ Κύριος ἔπαθε γιά ἐμᾶς, Αὐτός «ὅς παρεδόθη διὰ τὰ παραπτώματα ἡμῶν καὶ ἠγέρθη διὰ τὴν δικαίωσιν ἡμῶν» (Πρός Ρωμαίους δ΄, 24). Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός ἐξήγησε «καὶ ὑπὲρ αὐτῶν ἐγὼ ἁγιάζω ἐμαυτόν, ἵνα καὶ αὐτοὶ ὦσιν ἡγιασμένοι ἐν ἀληθείᾳ» (Ἰωάννου ιζ΄, 19) καί «τήν ψυχήν αὐτοῦ τίθημι ὑπέρ τῶν προβάτων» (Ἰωάννου ι΄, 11). Γι’ αὐτό ἡ Ἐκκλησίας μας ψάλει «ἐσταυρώθες δι’ ἐμέ» στούς Μακαρισμούς τῶν Ἀκολουθιῶν τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Ψάξε νά βρῆς μέ ποιό τρόπο θά ἀνταποκριθῆς στήν τόση ἀγάπη καί φιλανθρωπία τοῦ οὐρανίου Θεοῦ καί Πατέρα Σου.
2. Μελέτησε. Διάβασε τά κατάλληλα πνευματικά βιβλία, πού θά σοῦ ἀποκαλύψουν τούς «θησαυρούς τῆς γνώσεως τούς ἀποκρύφους» (Πρός Κολοσσαεῖς β΄, 3) καί βυθίσου στήν σκέψη, καί στήν ἐμπειρία ἐκείνων, οἱ ὁποῖοι προσέγγισαν «τό μυστήριο τῆς εὐσέβειας» (Πρός Τιμόθεον Α΄, γ΄, 16) μέ ψυχική καί σωματική καθαρότητα καί ἔλαβαν «οὐρανίων μυστηρίων ἀποκάλυψιν» (Εὐχή τῆς Προσκομιδῆς).
3. Καθαρίσου. Οἱ ἡμέρες ἀπαιτοῦν τόν σεβασμό σου καί τήν τιμή σου. Καί τά δύο αὐτά στήν ὀρθόδοξη ζωή ἐκδηλώνονται µέ πνευματική καί σωματική καθαρότητα, κατά τήν ἀποστολική προτροπή «Καθαρίσωμεν ἑαυτοὺς ἀπὸ παντὸς μολυσμοῦ σαρκὸς καὶ πνεύματος, ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ Θεοῦ» (Πρός Κορινθίους Β΄, ζ΄, 1). Κρατήσου μακρυά ἀπ᾿ ὅσα μολύνουν τήν ψυχή καί τό σῶμα. Τίμησε τίς ἡμέρες μέ νηστεία, ἐγκράτεια καί σωφροσύνη. Ζῆσε κατά Θεόν, μακρυά ἀπό τήν ἁμαρτία. Μή λησμονήσης, ὅτι οἱ ἁμαρτίες χωρίζουν τήν ψυχή καί τήν ἀπομακρύνουν ἀπό τόν Θεό. «Λούσασθε καί καθαροί γένεσθε, ἀφέλετε τάς πονηρίας ἀπό τῶν ψυχῶν ὑμῶν, μάθετε καλόν ποιεῖν, ἐκζητήσατε κρίσιν, ρύσασθε ἀδικούμενον, κρίνατε ὀρφανῷ καί δικαιώσατε χήραν∙ καί δεῦτε διαλεχθῶμεν, λέγει Κύριος». (Ἡσαΐου α΄, 16-18). ᾿Απόθεσε τό βάρος τῶν ἁμαρτιῶν σον εἰς τό Μυστήριον τῆς ἱερᾶς Ἐξομολογήσεως,
4. Προσευχήσου. Ἡ πλουσία λατρευτική ζωή τῶν ἡμερῶν σὲ προσκαλεῖ νά ἑνώσεις καί τήν δική σου εὐχαριστία δι’ ὅσα ὁ Κύριος ἔκανε κι ἔπαθε γιά ὅλους μας. Μή μείνης στήν τυπικότητα. Μετάλαβε προετοιμασμένος, ἀφοῦ προηγουμένως ἐξομολογηθεῖς, τῶν ᾿Αχράντων Μυστηρίων. Σοῦ τό ζητεῖ ὁ Παθών Κύριός µας εἰπών∙ «Τοῦτο ποιεῖτε εἰς τήν ἐμήν ἀγάμνησιν», (Λουκᾶ κβ΄, 10).
5. ᾿Αγάπησε. Ἄνοιξε τήν καρδιά σου, τόν νοῦ σου, τήν σκέψη σου στόν ἀδελφό σου. Κλεῖσε µέσα σου ὅλους, ὅπως ὁ Κύριος δήλωσε πρός τοῦ σωτηρίου γιά ἐμᾶς πάθος Του ὅτι ἠγάπησε «τούς ἰδίους τούς ἐν τῷ κόσμῳ, εἰς τέλος ἡγάπησε αὐτούς» (Ἰωάννου ιγ΄, 1).
Ὅταν ὅλα αὐτά πράξης, τότε θά ἑορτάσης «Πάσχα Κυρίου».
