Συσχηματισμός ἤ Μεταμόρφωση ;
τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ
Δημοσιεύθηκε 5.8.2021
«Μή συσχηματίζεσθε τῷ αἰῶνι τούτῳ, ἀλλά μεταμορφοῦσθαι…» (Πρός Ρωμαίους ιβ΄, 2)
Συχνά πυκνά διατυπώνεται ἀπό διάφορους τό αἴτημα περί ἐκσυγχρονισμοῦ τῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ ἤθους τῶν πιστῶν. Πολλοί ὑποστηρίζουν τήν ἄποψη, ὅτι ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας πρέπει νά ἐκσυγχρονισθεῖ ἀποδεχόμενη τήν ἐξέλιξη τῆς κοινωνίας, τῶν θεσμῶν της καί τῶν ἐπικρατουσῶν ἀντιλήψεων.
Τό αἴτημα αὐτό κρίνεται θεολογικῶς ἄτοπο. Διότι ὅσοι τό ὑποστηρίζουν ἐννοοῦν, ὅτι πρέπει ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας νά ἐκσυγχρονισθεῖ υἱοθετοῦσα τίς σύγχρονες ἰδεολογικές, κοινωνικές καί ἀνθρωπολογικές ἀπόψεις, ἀρχές καί συμπεριφορές. Αὐτό χαρακτηρίζεται ἐκκοσμίκευση τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ Κύριος ὅταν ἀντελήφθη, ὅτι οἱ Μαθητές Του δέν ἐνεργοῦσαν σύμφωνα μέ τό πνεῦμα Του τούς ἤλεγχε καί τούς διόρθωνε, λέγοντάς τους «οὐχ οἴδατε ποίου πνεύματος ὑμεῖς ἐστέ» (Λουκᾶ θ΄, 55) καί «οὐχ οὕτως ἔσται ὑμῖν» (Μάρκου ι΄, 43).
Ὅσοι ὑποστηρίζουν αὐτήν τήν ἄποψη ἀγνοοῦν οὐσιαστικά, ὅτι ἡ Ἐκκλησία μέ τήν διδασκαλία Της ἐπιδιώκει τό ἀντίθετο, ἀντί νά προσλάβει τό πνεῦμα τοῦ κόσμου ἐργάζεται γιά νά μεταδώσει στόν κόσμο τίς ἀλήθειες τοῦ Θεοῦ, νά ἐκκλησιοποιήσει τόν κόσμο, νά ἐμπνεύσει στούς ἀνθρώπους τό πνεῦμα καί τό ἦθος τῆς ζωῆς τοῦ Θεοῦ. Ἐπιδιώκει νά κηρύξει σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους τό Εὐαγγέλιο καί νά τούς ἐνσωματώσει στό Σῶμα τοῦ Χριστοῦ πού εἶναι ἡ Ἐκκλησία.
Ἄν δέν συνέβαινε αὐτό τότε ἡ Ἐκκλησία θά ἀκύρωνε τήν ἀποστολή Της, τή μεταμορφωτική δύναμή Της καί θά μετατρεπόταν σέ μιά ἐγκόσμια ἰδεολογία. Γι’ αὐτό ὁ Κύριος χαρακτήρισε μαθητές Του φῶς καί ἅλας τῆς γῆς (Ματθαίου ε΄, 13-16)
Τήν μεταμορφωτική δύναμη τῆς Ἐκκλησίας ἀποδεικνύουν οἱ περιπτώσεις βαρύτατα ἁμαρτωλῶν πού ἐξυψώθηκαν σέ δυσθεώρητα ὕψη ἁγιότητος.
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος (Πρός Ρωμαίους ιβ΄, 2) συνιστᾶ καί προτρέπει τούς πιστούς νά μήν ἀφομοιώνονται ἀπό τό πνεῦμα τῶν ἀσεβῶν καί πονηρῶν ἀνθρώπων, ἀλλά νά μεταμορφώνονται μέ τήν δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος συνεχῶς πρός τό καλό ἀποκτώντας τό νέο φρόνημα τοῦ πιστοῦ πού διαμορφώνεται ἀπό τήν διδασκαλία τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Μ΄ αὐτό τό νέο φρόνημα θά διακρίνουν τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, τό καλό καί ἀρεστό στόν Θεό καί τέλειο.
Συγχρόνως τό αἴτημα εἶναι καί κοινωνικῶς ἀνέφικτο. Διότι τίθεται τό εὔλογο ἐρώτημα πρός ποιό πνεῦμα νά συμμορφωθεῖ ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας. Ὅταν εἶναι γνωστό ὅτι τά ἤθη καί οἱ κοσμοθεωριακές ἀντιλήψεις τῶν ἀνθρώπων διαφέρουν ἀπό τόπο σέ τόπο καί ἀπό ἐποχή σέ ἐποχή. Ἀπό αὐτή τήν ἐκδοχή μόνο σύγχυση καί παραζάλη ἐνδέχεται νά προκληθεῖ στούς πιστούς. Ἐνῶ ἡ Ἐκκλησία εἶναι αἰώνια.
Τό αἴτημα αὐτό ἀφορᾶ μόνο στόν Χριστιανικό κόσμο. Διότι τούς μή Χριστιανούς ἀσφαλῶς καί ἀδυνατεῖ νά ἐπηρεάσει. Ὁ ἐκσυγχρονισμός τῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας οὐδόλως τούς ἐνδιαφέρει.
Ποιμαντικῶς τό αἴτημα κρίνεται ἀτελέσφορο. Διότι δέν εἶναι βέβαιο, ὅτι οἱ ἄνθρωποι θά ἑλκυσθοῦν πρός τήν πίστη, πρός τήν Ἐκκλησία, ἄν ἡ διδασκαλία Της ἀποδεχθεῖ τό φρόνημα καί τήν συμπεριφορά τῆς ἁμαρτίας. Τότε οὐσιαστικά αὐτοκαταργεῖται. Ἡ Ἐκκλησία ὑπάρχει γιά νά πολεμήσει τήν ἁμαρτία. Ἄν λοιπόν συμβιβασθεῖς μέ τήν ἁμαρτία δέν ἔχει λόγο ὑπάρξεως.
Σ’ αὐτή τήν ρευστότητα ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ παραμένει σταθερή στήν διδασκαλία Της, ἐπειδή στηρίζεται στόν Υἱό τοῦ Θεοῦ καί Κύριο Ἰησοῦ Χριστό πού παραμένει ἀμετάβλητος «χθές καί σήμερον ὁ αὐτός καί εἰς τούς αἰῶνας» (Πρός Ἑβραίους ιγ΄, 8).
Στήν συνέχεια ἐπισημαίνουμε τά χαρακτηριστικά τῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας.
1ον. Τό ἀρραγές καί σταθερό θεμέλιο
Τό θεμέλιο τῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Ὁ ἀπόστολος Πέτρος προβάλλει καί ἐξαίρει αὐτό τό πνευματικό θεμέλιο (Α΄ Πέτρου β΄, 4-6)
Ὁ ἀπόστολος Πέτρος παρομοιάζει τούς πιστούς μέ πνευματικό οἶκο καί βασιλικούς ἱερεῖς πού προσφέρουν εὐπρόσδεκτη θυσία στόν Θεό. Συνεπῶς ὁ κάθε πιστός μεριμνᾶ γιά νά προσφέρει ἀρεστή θυσία στό Θεό κι ὄχι στόν κόσμο τῆς ἁμαρτίας καί τῆς πονηρίας.
Ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός σέ μιά ὁμιλία Του ἀναφέρθηκε σ’ αὐτόν τόν ἄνθρωπο πού θεμελίωσε τήν ζωή του στόν βράχο πού εἶναι ὁ Ἴδιος ὁ Κύριος (Λουκᾶ στ΄, 48· Α΄ Πρός Κορινθίους γ΄, 11) καί σέ ἐκεῖνον πού στήριξε τήν ζωή του στήν σαθρότητα τῶν ἐγκοσμίων ἰδεῶν καί ἀρχῶν.
Καί πάλι οἱ πιστοί θεωροῦνται ἀπό τόν ἀπόστολο Παῦλο πνευματικό οἰκοδόμημα πού κατεσκεύασαν οἱ Προφῆτες καί οἱ Ἀπόστολοι καί τό θεμελίωσαν στόν Ἰησοῦ Χριστό.
Αὐτή ἡ θεμελίωση τῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας τήν καθιστᾶ μοναδική ὥστε νά ὑπερέχει οἱασδήποτε θεωρίας καί ἀντιλήψεως. Ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός εἶναι ἡ ἀλήθεια καί ὅ, τι συμφωνεῖ μαζί Του εἶναι ἐκ τῆς ἀληθείας.
Οἱ ἀνθρώπινες θεωρίες δέν διατηροῦν τό κῦρος τους ἀνατρέπονται, καταργοῦνται, ἀναθεωροῦνται. Γι’ αὐτό χαρακτηρίζονται πεπερασμένες δηλαδή περιωρισμένες.
2ον. Τό ἀμετάβλητο τῆς ἰσχύος
Ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι σταθερή καί παραμένει ἀμετάβλητη στό χρόνο ἐφ’ ὅσον ἀμετάβλητος εἶναι ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός, ὅπως διακηρύσσει ὁ ἀπόστολος Παῦλος (Πρός Ἑβραίους α΄, 10-12)
Τήν σταθερότητα αὐτή τῆς ἰσχύος τῆς διδασκαλίας τῆς Ἐκκλησίας διεκήρυξε ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός (Ματθαίου ε΄, 18, Μάρκου ιγ΄, 37, Ματθαίου κδ΄, 35).
3ον. Ἡ ὑπεροχή τῆς διδασκαλίας τοῦ Εὐαγγελίου
Ὅταν οἱ ἀποσταλμένοι τῶν Φαρισαίων πού εἶχαν σταλεῖ γιά νά συλλάβουν τόν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό, ὅταν δίδασκε δημόσια καί δέν ἐκτέλεσαν τήν ἐντολή πού εἶχαν λάβει ἀπό τούς θρησκευτικοούς Ἡγέτες τῶν Ἰουδαίων, ἐνῶ εἶχαν ἀκούσει τόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό νά διδάσκει, ὅταν ἐπέστρεψαν ὁμολόγησαν μέ θαυμασμό ἐντυπωσιασμένοι ἀπό τά ὑψηλά καί θεοφιλῆ νοήματα τῆς διδασκαλίας τοῦ Κυρίου ὅτι «οὐδείς ἐλάλησε ὡς οὗτος ὁ ἄνθρωπος» (Ἰωάννου ζ΄, 46).
Ὁ εὐαγγελιστής Λουκᾶς διασώζει στό περιστατικό πού ὁ Κύριος παρέμεινε στόν Ναό τῶν Ἰεροσολύμων δωδεκαετής τό θαυμασμό τῶν θρησκευτικῶν Ἡγετῶν ἀπό τήν συζήτηση πού εἶχαν μαζί Του (Λουκᾶ β΄, 47).
Ὁ Κύριος καί κατ’ ἐπέκταση ἡ Ἐκκλησία δέν διδάσκει ὅ, τι ἀρέσει στόν ἀκαλλιέργητο πνευματικά ἄνθρωπο πού ἐμφορεῖται ἀπό φρόνημα φθαρτό καί γήϊνο γιά τόν ὁποῖο ἀποφαίνεται ὁ ἀποστολικός λόγος (Πρός Ἑβραίους ε΄, 13-14).
Ἀφ’ ἑτέρου ἡ διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας προετοιμάζει τήν εἴσοδο τοῦ ἀνθρώπου στήν αἰώνια ζωή, τόν ἀπελευθερώνει ἀπό τήν χαμοζωή καί τόν βοσκηματώδη βίο κατά τόν Μέγα Βασίλειο (Μεγάλου Βασιλείου, Ὁμιλίαι εἰς τήν Ἑξαήμερον (Ὁμιλία ζ΄) PG 29, 157D).
Ὁ σκοπός τῆς Ἐκκλησίας
Ἀπό ὅσα ἐξετέθησαν γίνεται κατανοητό ὅτι ἔργο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νά συμμορφώσει τούς πιστούς δηλαδή νά τούς δώσει τήν μορφή τόν χαρακτῆρα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ καί ὄχι τόν χαρακτήρα τοῦ ξεπεσμένου ἀπό τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ καί παρηκμασμένου καί ἐφθαρμένου καί καταδυναστευομένου κόσμου πού θά ἀπωλεσθεῖ. Ἑπομένως στό ἐρώτημα Συσχηματισμό ἤ Μεταμόρφωση ἡ ἀπάντηση δίδεται ἀβίαστα. Μεταμόρφωση «εἰς ἄνδρα τέλειον εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ» (Πρός Ἐφεσίους δ΄, 13)
