Ἡ Περιτομὴ τοῦ Κυρίου
Τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ
Δ α ν ι ή λ
«Καὶ ἐπλήσθησαν ἡμέραι ὀκτὼ τοῦ περιτεμεῖν τὸ παιδίον»
(Λουκᾶ β΄, 21)
Μόλις τὸ θεῖο Βρέφος συμπλήρωσε ὀκτὼ ἡμέρες, ὅπως ἀναφέρει τὸ κατὰ Λουκᾶ Εὐαγγέλιο (β΄, 21), τοῦ ἔγινε ἡ πε ρ ι τ ο μ ὴ καὶ τοῦ δόθηκε τό ὄνομα ᾿Ιησοῦς, ὅπως εἶχε γνωστοποιήσει ὁ Ἄγγελος στὴ Μαρία καὶ στὸν Ἰωσήφ.
- Τὸ ἱστορικὸ τῆς Περιτομῆς
Ἡ περιτομὴ ἦταν μιὰ ἀπὸ τὶς πιὸ σπουδαῖες διατάξεις τῆς θρησκείας τῶν Ἰουδαίων. «Παιδίον ὀκτὼ ἡμερῶν περιτμηθήσεται...Περιτομῇ περιτμηθήσεται ὁ οἰκογενής (τὸ γεννηθὲν ἀρσενικὸ παιδὶ) τῆς οἰκίας σου» διατάζει ὁ Θεὸς στὰ πρῶτα κεφάλαια τῆς Γενέσεως (ιζ΄,13). Ἦταν τόσο αὐστηρή ἡ διάταξη αὐτή, ὥστε «ἐξολοθρευθήσεται ἡ ψυχὴ ἐκείνη ἐκ τοῦ γένους αὐτῆς» (Γενέσεως ιζ΄, 14) ἂν δὲ φυλάξει τὸ νόμο τῆς περιτομῆς, καθώριζε ὁ ὑπέρτατος νομοθέτης Θεός.
Ἡ περιτομὴ ἀποτελοῦσε ἀπόδειξη, ὅτι ὁ περιτμημένος ἀνῆκε στὸ ἐκλεκτὸ καὶ ἀγαπητὸ ἔθνος τοῦ Θεοῦ καὶ ὅτι συμμετεῖχε στὰ πλεονεκτήματα τῆς διαθήκης, ποὺ συνῆψε. ὁ Πατριάρχης Ἀβραὰμ μὲ τὸν Θεό. Μὲ τὴν περιτομή ὁ ᾽Ιουδαῖος γινόταν ἐπισήμως ἀπόγονος τοῦ Ἀβραὰμ καὶ μέλος τοῦ ἐκλεκτοῦ λαοῦ.
Οἱ ᾿Ιουδαῖοι πίστευαν ἀκράδαντα, ὅτι ἡ περιτομὴ ἦταν ἀπαραίτητη γιὰ τὴ σωτηρία.
Γιὰ νὰ ἐννοήσουμε καλύτερα τὸ σκοπὸ καὶ τὸ πνεῦμα τοῦ νόμου τῆς περιτομῆς, στὴν ὁποία ἀκόμα καὶ σήμερα οἱ ᾽Ισραηλῖτες παραμένουν πιστοὶ τηρητές, ἂς ἀνατρέξουμε στὴν ἱστορία τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ.
Μετὰ τὸν κατακλυσμὸ οἱ ἄνθρωποι ἄρχισαν νὰ πολλαπλασιάζονται, ἀλλὰ καὶ νὰ ἀπομακρύνονται ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ ν᾿ ἁμαρτάνουν. Τότε ὁ Κύριος θέλησε νὰ ἐκλέξει ἕνα λαὸ γιὰ τὸν ὁποῖο θὰ ἔδειχνε ἰδιαίτερη φροντίδα κι ἀγάπη καὶ ὁ ὁποῖος θά διατηροῦσε καὶ θὰ μετέδιδε στοὺς λοιποὺς λαοὺς τὴν ἀληθινὴ πίστη καὶ τὶς μεσσιανικὲς ἐπαγγελίες, ποὺ εἶχε ἤδη ἀπὸ τὴν ἀρχὴ λάβει.
Γιὰ πατέρα καὶ γενάρχη αὐτοῦ τοῦ λαοῦ ἐξέλεξε ἕνα ἄνθρωπο μεγάλης πίστεως καὶ δοκιμασμένης ἀρετῆς. Τὸν διέταξε νὰ ἀπομακρυνθεῖ ἀπὸ τὴν Χαναάν τὴ χώρα του, ἀπὸ τοὺς Χανανίτες καὶ ἀπὸ τοὺς συγγενεῖς του. Τοῦ καθώρισε νὰ πάει νὰ μείνει στὴν Παλαιστίνη, ποὺ ἀργότερα ἔγινε ἡ γῆ τῆς ἐπαγγελίας γιὰ τὸν ἀπελευθερωμένο ἀπὸ τὴν δουλεία τῆς Αἰγύπτου ἐκλεκτὸ λαό. Αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος λεγόταν Ἀβραάμ.
Σ’ αὐτὸν ὁ Θεὸς εἶπε: «ἔσῃ πατὴρ πλήθους ἐθνῶν... καὶ ἐν σοὶ ἐνευλογηθήσονται πᾶσαι αἱ φυλαὶ τῆς γῆς» (Γενέσεως ιζ΄, 4, ιβ΄, 3). Θὰ εἶσαι ὁ πατέρας πολλῶν ἐθνῶν καὶ στὸ πρόσωπό σου θὰ εὐλογηθοῦν ὅλες οἱ φυλὲς τῆς γῆς.
Ὁ Ἀβραὰμ ἀπάντησε μὲ πίστη καὶ προθυμία στὴν πρόσκληση τοῦ Θεοῦ. ᾿Αργότερα πάλι ὁ Θεὸς ἀνανέωσε σ’ αὐτὸν τὶς ὑποσχέσεις Του καὶ συνῆψε μαζί Του διαθήκη, δηλαδὴ σύμβαση καὶ στὸ πρόσωπό του μὲ ὅλους τοὺς ἀπογόνους του.
Σύμβολο καὶ ἐγγύηση σ’ αὐτὴ τὴ διαθήκη ἦταν ἡ περιτομή. «Καὶ αὕτη ἡ διαθήκη, ἣν διατηρήσης ἀνὰ μέσον ἐμοῦ καὶ ὑμῶν... περιτμηθήσεται ὑμῶν πᾶν ἀρσενικόν». (Γενέσεως ιζ΄, 10) Καὶ ὁ ἴδιος Ἀβραὰμ πρῶτος περιτμήθηκε.
Ἡ περιτομὴ ἔγινε ἔτσι ἕνα διακριτικὸ γνώρισμα τοῦ Ἰσραηλιτικοῦ λαοῦ. Γνώρισμα, βέβαιο, ὁρατό, πραγματικό, σαρκικό. Αὐτὸ θά ξεχώριζε τὸν ᾿Ισραὴλ ἀπὸ τοὺς ἄλλους λαοὺς καὶ τοὺς εἰδωλολάτρες. Αὐτὸ θὰ διατηρήσει σ’ ὅλες τὶς ἐθνικές του περιπέτειες ἀκόμα καὶ ὅταν βρισκόταν αἰχμάλωτος γιά ἑβδοµήντα χρόνια στὴ Βαβυλώνα, ἀκόμα καὶ μέχρι σήμερα.
Ὅποιος δὲν εἶχε αὐτὸ τὸ σημεῖο δὲν ἐπιτρεπόταν νὰ εἰσέλθει στὴ Συναγωγή. Ἐυεωρεῖτο σὰν εἰδωλολάτρης. Εἶναι, ὅπως ἔχουμε ἐμεῖς οἱ Χριστιανοί τὸ Βάπτισμα, καὶ γιὰ αὐτὸ πολλοὶ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας ἀκολουθώντας τή διδασκαλία τοῦ ἀποστόλου Παύλου λέγουν, ὅτι ἡ περιτομὴ ἦταν σύμβολο τοῦ Βαπτίσματος μὲ τὸ ὁποῖο ἀντικατέστησε Θεὸς τὴν περιτομή.
Αὐτὴ ἡ περιτομή, ἔγινε καὶ στὸν ᾿Ιησοῦ, ὅπως τὴν καθώρισε ὁ Θεὸς στὸν Ἀβραάμ, ὡς σύμβολο τῆς ἐξωτερικῆς καὶ ἐσωτερικῆς προσφορᾶς καὶ ὑπακοῆς τοῦ ἀνθρώπου στὸν ὑπέρτατο κυρίαρχο Θεό.
Αὐτὸ σημαίνει ὅτι στὸ λαὸ τοῦ Θεοῦ, ποὺ δὲν εἶναι πλέον οἱ ἐκ καταγωγῆς Ἰσραηλίτες, ἐντάσσονται ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἄν πιστέψουν στὸν Κύριο Ἰησοῦ Χριστὸ καὶ Βαπτισθοῦν «ὁ πιστεύσας καὶ βαπτισθεὶς σωθήσεται, ὁ δὲ ἀπιστήσας κατακριθήσεται» (Μάρκου ιστ΄, 16)
Αὐτὸς ὁ νόμος ἰσχύει πλέον. Ὁ παλαιὸς τῆς περιτομῆς καταργήθηκε ἀπὸ τὸν Θεό.
- Γιατί δέχτηκε ὁ Ἰησοῦς τὴν περιτομή
Ἐκεῖνο ὅμως ποὺ μᾶς προξενεῖ ἀπορία εἶναι πῶς καὶ γιατὶ ἀκόμα καὶ ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς δέχθηκε τὴν περιτομή. Δὲν ἦταν Υἱὸς Ὑψίστου; Δὲν ἦταν τέλειος Θεὸς καὶ τέλειος ἄνθρωπος; Δὲν ἦταν ὁ νομοθέτης; Γιατί νὰ ὑποστεῖ αὐτὴ τὴν ταπείνωση;
Ἦταν Υἱὸς Ὑψίστου καὶ τέλειος Θεός. Τὸ εἶπε καθαρὰ ὁ Ἄγγελος στὴν Παρθένο Μαρία: «Υἱὸς Ὑψίστου κληθήσεται» (Λουκᾶ α΄, 32) καὶ τὸ ἀπέδειξε μὲ τὴν ἄσπορη σύλληψή Του. Ὁ ὕμνος τῶν Ἀγγέλων καὶ τὸ ἄστρο τῶν Μάγων τὸ ἐπικύρωσαν. Ἦταν τέλειος ἄνθρωπος. Δὲν γνώρισε ποτὲ τὴν ἁμαρτία: «Ἁμαρτίαν οὐκ ἐποίησε οὐδὲ εὑρέθη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ» (Α΄ Πέτρου β΄, 22). Ἦταν αὐτὴ ἡ ἴδια ἡ ἁγιότητα καὶ ὁ ὑπέρτατος νομοθέτης τοῦ Ἰσραὴλ καὶ ἡ περιτομὴ γινόταν στοὺς ἁμαρτωλούς.
Ὁ ᾽Ιησοῦς, ὅπως ἐξηγεῖ ὁ ἅγιος Παῦλος (Πρός Ἑβραίους ιγ΄,13), δέχθηκε τὴν περιτομὴ γιὰ νὰ γίνη ὅμοιος μὲ τοὺς ἀδελφούς Του. Ἦταν ὁ πρωτότοκος ἀδελφὸς καὶ ἔπρεπε νὰ λυτρώσει ἐκείνους ποὺ ἦταν κάτω ἀπὸ τὴν δουλεία τοῦ Νόμου καὶ νὰ φανεῖ τέλειος Ἰσραηλίτης καὶ σωτήρας τοῦ λαοῦ Του. Περιεβλήθηκε τὴν ἀνθρώπινη σάρκα «μορφὴν ἀναλλοιώτως ἀνθρωπίνην προσέλαβε» (Ἀπολυτίκιον τῆς ἑορτῆς), γιὰ νὰ σηκώσει τὶς ἁμαρτίες μας, «ἵνα περιέλῃ τὸ κάλυμμα τῶν παθῶν ἡμῶν». «Ὁ ὀκταήμερος κατὰ τὴν μητέρα καὶ ἄναρχος κατὰ τὸν πατέρα οὐκ ἐβδελύξατο σαρκὸς τὴν περιτομὴν». Καὶ τώρα ὅσοι βαπτιζόμαστε στὸ ὄνομά Του, ἐντασσόμαστε στό σῶμα Του: «Ὅσοι εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθημεν, Χριστόν ἐνεδύθημεν» (Πρός Γαλάτας γ΄, 27), ἀρκεῖ νὰ ἀκολουθοῦμε τὸ παραδειγμά Του καὶ τὶς ὁδηγίες Του.
Μὲ τὴν ἑορτὴ τῆς περιτομῆς καὶ τὴν ἀρχὴ ἑνός καινούργιου χρόνου ὁ Θεός ζητεῖ καὶ ἀπὸ μᾶς τὴν πνευματικὴ περιτομή, τὴν περιτομὴ τῶν παθῶν τῆς κακίας καὶ τῆς πονηρίας «περιτομὴ καρδίας ἐν πνεύματι», ὅπως λέγει κι ὁ Ἀπόστολος (Ρωμαίους β΄, 29).
Αὐτὴ τὴν περιτομὴ ὀφείλουμε οἱ πιστοί νὰ ὑποστοῦμε. Αὐτὴ εἶναι ἡ πραγματική περιτομή ποὺ δὲν γίνεται μὲ ἀνθρώπινα χέρια, ἀλλὰ τὴν κάνει ὁ Χριστός καὶ εἶναι ἡ ἀπαλλαγή ἀπὸ τὴν ἁμαρτία ποὺ ἐξουσίαζε τὸν ἄνθρωπο (Πρός Κολοσσαεῖς β΄, 11-13).
