ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ

Ἡ γενέθλιος ἡμέρα τῆς Ἐκκλησίας

(ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗΣ 19 Ἰουνίου 2016)

 

τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ

Ἡ ἑορτή τῆς Πεντηκοστῆς ἀπό τοῦ Πάσχα ἡμέρας ἐξήρθη ὡς ἡ τελειώσασα τήν Ἐκκλησία αἰτία.

«Ἡ Ἐκκλησία ὑφίστατο πρό τῆς Πεντηκοστῆς, αἱ βάσεις τῆς ὀργανώσεώς της εἶχον τεθῇ, ἡ ἱεραρχία εἶχε διαρθρωθῇ, τά μυστήρια εἶχον παραδοθῇ, ἔλειπεν ὅμως ἡ ζωτική πνοή, ἥτις θά ἔθετεν εἰς κίνησιν τόν ἀκινητοῦντα τῆς Ἐκκλησίας ὀργανισμόν πρός ἀπολύτρωσιν τοῦ κόσμου. Ἡ Ἐκκλησία ὡμοίαζε πρό τῆς Πεντηκοστῆς πρός τό ἀνθρώπινον σῶμα πρίν ἤ δεχθῇ τήν ζωογόνον πνοήν τοῦ Δημιουργοῦ»[1].

Ὁ ἱερός Χρυσόστομος διακηρύττει, ὅτι «ἐάν δέν ἦταν παρόν τό ἅγιο Πνεῦμα, δέν θά ἱδρυόταν ἡ Ἐκκλησία· ἀφοῦ ὅμως ὑπάρχει ἡ Ἐκκλησία, εἶναι ὁλοφάνερο ὅτι εἶναι παρόν τό ἅγιο Πνεῦμα»[2].

Ἡ κυρία ἀφετηρία καί οἱονεί ἡ γενέθλιος ἡμέρα τοῦ ἔργου τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ Πεντηκοστή, κατά τήν ὁποία κατῆλθε ἐπί τούς πρώτους Μαθητές τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. Γι’ αὐτό ὁ Εὐσέβιος Παμφίλου χαρακτηρίζει τήν Πεντηκοστή ὡς «μεγίστην ἑορτήν» καί «πάνσεπτον καί παναγίαν»[3].

Χαρακτηριστικά εἶναι ὅσα λέγει περί αὐτῆς ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος : «Ἑορτάζουμε τήν Πεντηκοστή καί τήν ἔλευση τοῦ Πνεύματος...Αὐτό τό Πνεῦμα δημιουργεῖ μαζί μέ τόν Υἱό καί τήν κρίση καί τήν ἀνάσταση»[4]. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος χαρακτηρίζει τήν Πεντηκοστή ὡς «μητρόπολιν τῶν ἑορτῶν»[5]. Ὁ αὐτός ἱερός Πατέρας παρουσιάζει εὐστόχως τήν ὑπόθεση καί τό νόημα τῆς ἑορτῆς λέγοντας: «Ἄς δοῦμε ποιά εἶναι ἡ αἰτία τῆς σημερινῆς ἑορτῆς καί γιά ποιό λόγο τήν ἑορτάζουμε. Τήν ἑορτάζουμε γιατί ἦρθε σ’ ἐμᾶς τό ἅγιο Πνεῦμα...Ἀνέβηκε λοιπόν ἡ ἀνθρώπινη φύση πρίν δέκα ἡμέρες στό θρόνο τοῦ Θεοῦ καί σήμερα κατέβηκε τό Ἅγιο Πνεῦμα σ’ αὐτήν. Ὁ Κύριος ἀνέβασε στόν οὐρανό τή δική μας ἐκλεκτή προσφορά καί τήν κατέβασε στή γῆ τό Ἅγιο Πνεῦμα...Σήμερα (μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα) μᾶς δίνει τά ἄπειρα οὐράνια ἀγαθά»[6].

Οἱ λόγοι τῶν μεγάλων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας στήν Πεντηκοστή ἐνέπνευσαν καί τήν ὑμνολογία τῆς ἑορτῆς. Ἐνδεικτικός εἶναι ὁ ὕμνος : «Πάντα χορηγεῖ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον· βρύει προφητείας, ἱερέας τελεοῖ, ἀγραμμάτους σοφίαν ἐδίδαξεν, ἁλιεῖς θεολόγους ἀνέδειξεν, ὅλον συγκοτεῖ τὸν θεσμόν τῆς Ἐκκλησίας»[7].

Κατά τήν μαρτυρία τοῦ ἁγίου Ἰωάννου Χρυσοστόμου ἐπί τῆς ἐποχῆς του κατά τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς οἱ ναοί ἐγέμιζαν ἀπό πιστούς: «Ἡ Ἐκκλησία αὐτή ἡ πολύτεκνη καί φιλόστοργη μητέρα, ὑπερηφανεύεται γιά τόν πλῆθος τῶν παιδιῶν της»[8]. Ἐπίσης κατά τήν αὐτή ἡμέρα φαίνεται, ὅτι οἱ χριστιανοί στεφάνωναν τίς θῦρες καί κοσμοῦσαν τίς ἀγορές. Γι’ αὐτό ὁ ἱερός Πατέρας λέγει: «Γι’ αὐτό, σᾶς παρακαλῶ, ἄς ἑορτάσουμε καί ἐμεῖς ἀνάλογα μέ τήν ἀξία τῶν ἀγαθῶν πού μᾶς χάρισε ὁ Θεός, ὄχι στεφανώνοντας τήν πόλη ἀλλά καλλωπίζοντας τίς ψυχές μας, ὄχι στολίζοντας τήν ἀγορά μέ παραπετάσματα, ἀλλά κάνοντας χαρούμενη τήν ψυχή μας μέ τά ἐνδύματα τῆς ἀρετῆς »[9].

Τονίζει ὁ θεοφόρος Πατέρας ὅτι διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος «Αὐτό μᾶς ἀπαλλάσσει ἀπό τήν πνευματική δουλεία, μᾶς καλεῖ στήν ἐλευθερία, μᾶς ὁδηγεῖ στήν υἱοθεσία καί, γενικά, μᾶς ξαναγεννᾶ ἀπό τήν ἀρχή, καί μᾶς ξεφορτώνει τό βαρύ καί ἀποκρουστικό φορτίο τῶν ἁμαρτιῶν. Μέ τήν χάρη τοῦ ἁγίου Πνεύματος βλέπουμε τούς πολλούς ἱερεῖς καί ἔχουμε τά τάγματα τῶν διδασκάλων. Ἀπό τήν πηγή αὐτή βγῆκε καί τό προφητικό χάρισμα καί ἡ δύναμη νά θεραπεύσουν ἀσθένειες....Μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐπιτύχαμε τήν ἀπαλλαγή ἀπό τίς ἁμαρτίες καί ξεπλύναμε κάθε ἀκαθαρσία. Μέ τήν χάρη του ἀπό ἄνθρωποι γίναμε ἄγγελοι, ὅσο πλησιάσαμε τήν χάρη του, χωρίς ν’ ἀλλάξουμε τήν φύση μας, ἀλλά, πρᾶγμα πού εἶναι πολύ πιό ἀξιοθαύμαστο, παραμένοντας στήν ἀνθρώπινη φύση δείχνουμε ἀγγελική συμπεριφορά...Καί ὅπως ἡ φωτιά αὐτή πού βλέπουμε, ὅταν παραλάβει τόν μαλακό πηλό, τόν κάνει σκληρό κεραμίδι, ἔτσι ἀκριβῶς καί ἡ φωτιά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅταν παραλάβει μία συνετή ψυχή, καί ἄν ἀκόμη τή βρεῖ πιό μαλακή ἀπό τόν πηλό, τήν κάνει πιό σκληρή ἀπό τό σίδερο. Ἐπίσης αὐτόν πού πρίν ἀπό λίγο ἦταν μολυσμένος ἀπό τήν ἀκαθαρσία τῶν ἁμαρτιῶν, τόν κάνει ἀμέσως πιό λαμπρό ἀπό τόν ἥλιο»[10].

Μέ τήν δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί τήν μυστική ἐπικοινωνία μέ Αὐτό ἡ ψυχή, μέ τό νά δέχεται καί νά ἀντανακλᾶ τήν δόξα τοῦ Κυρίου, μεταμορφοῦται, καθώς λέγει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, στήν αὐτή εἰκόνα πρός Αὐτόν, προχωροῦσα ἀπό δόξα σέ δόξα[11]. Τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ἡ σφραγίδα μέ τήν ὁποία ὁ Θεός ἀποθέτει στήν ψυχή μας τήν εἰκόνα τῆς θείας φύσεώς Του καί ἁγιότητας. Σφραγίσθητε, λέγει πάλιν ὁ οὐρανοβάμων Παῦλος, «τῷ Πνεύματι τῷ Ἁγίῳ»[12]. Τό σφράγισμα προϋποθέτει στενή ἐπαφή μεταξύ σφραγίδας καί σφραγιζομένου καί ὄχι ἁπλῶς ἐνέργεια ἐκ τοῦ μακρόθεν. Ἐάν μάλιστα λάβουμε ὑπ’ ὄψιν, ὅτι κατά τήν ἐποχή τοῦ Παύλου ἡ σφραγίδα τοποθετόταν  στήν ἐπιφάνεία κηροῦ, τότε ἐννοοῦμε, ὅτι ἡ ἐπαφή αὐτή φθάνει μέχρι πλήρους συνταυτίσεως. Τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ δέν ἔρχεται στήν ψυχή μας ὡς ἕνας φορτικός φιλοξενούμενος. Φέρει πλούσια δῶρα καί οὐράνιο θησαυρό. Δημιουργεῖ στήν ψυχή μας μία παραδεισιακή ἀτμόσφαιρα, μέσα στήν ὁποία ἐκκολάπτονται καί γονιμοποιοῦνται ὅλα τά ἐκλεκτά σπέρματα τῆς ψυχῆς μας καί ὡριμάζουν οἱ γλυκεῖς καρποί τοῦ Πνεύματος. «Ὁ καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἶναι ἡ ἀγάπη, ἡ χαρά, ἡ εἰρήνη, ἡ μακροθυμία, ἡ καλοσύνη, ἡ ἀγαθότητα, ἡ πίστη, ἡ πραότητα, ἡ ἐγκράτεια»[13].

Τί ἄλλο ὡραιότερο καί καλύτερο θά ποθήσουμε; Ὅ, τι ἡ ἀνθρωπότητα νοστάλγησε στό παρελθόν, ὀνειρεύεται σήμερα καί θά ὁραματίζεται στό μέλλον γιά τήν ἐπίγεια ζωή της, συμπεριλαμβάνεται στήν χρυσή ἁλυσίδα τῶν ἐννέα αὐτῶν χαρίτων καί δωρεῶν τοῦ Πνεύματος. Ὡς ἐπισφράγιση δέ τῶν δωρεῶν τοῦ Πνεύματος πρός τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ υἱοθεσία, ἡ ὁποία εἶναι ὁ ἀρραβώνας καί τό ἐχέγγυο τῆς αἰωνίου κληρονομίας τοῦ Θεοῦ.

«Πραγματικά, ὅσοι καθοδηγοῦνται ἀπό τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, αὐτοί εἶναι παιδιά τοῦ Θεοῦ... Καί τό ἴδιο τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ διαβεβαιώνει τό δικό μας Πνεῦμα πώς εἴμαστε παιδιά τοῦ Θεοῦ. Ἀφοῦ, λοιπόν, εἴμαστε παιδιά, εἴμαστε καί κληρονόμοι, κληρονόμοι τοῦ Θεοῦ»[14]. Ἡ θαλερά δέ αὐτή ζωή ἐν Πνεύματι μόνον μέ τήν μυστηριακή ζωή τῆς Ἐκκλησίας μας ἐπιτυγχάνεται.    

* * * * *

Ἄς ἑορτάσουμε. Ἄς πανηγυρίσουμε. Ἄς σκιρτήσουμε ἀγαλλόμενοι μέ τά θεῖα νοήματα πού ἀκολουθοῦν:

Ἡ Πεντηκοστή εἶναι ἡ γενέθλια ἡμέρα τῆς Ἐκκλησίας. Κατά τήν ἡμέρα αὐτή, οἱ Ἀπόστολοι τοῦ Κυρίου φωτίσθηκαν καί δυναμώθηκαν ἀπό τό Ἅγιο Πνεῦμα, πού ἔπεσε στίς κεφαλές τους ἐν εἴδει πυρίνων γλωσσῶν, κήρυξαν εὐθύς κατόπιν στόν λαό κι’ ἔτσι ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ ἔκαμε τήν ἐμφάνισή της στόν κόσμο μέ τίς τρεῖς χιλιάδες μέλη της, τίς ψυχές πού πιάσθηκαν στό δίχτυ τοῦ παρθενικοῦ ἐκείνου κηρύγματος τῶν Μαθητῶν τοῦ Ἰησοῦ.

Ἡ ἡμέρα αὐτή εἶναι ἔνδοξη, χαρωπή, τρισάγια. Μέσα σ’ αὐτή, ἔδωσε τούς καρπούς του τό ἔργο τοῦ Χριστοῦ, πρωτοφάνηκαν τά ἀποτελέσματα αὐτοῦ τοῦ ἔργου. Πῶς; Μέ τήν κάθοδο τοῦ Παρακλήτου ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους. Μέ τήν φωταγώγηση τοῦ κόσμου ἀπό τήν ἀλήθεια καί τή ζωή. Μέ τήν γέννηση τῆς Ἐκκλησίας. Τό Ἅγιο Πνεῦμα, καλώντας τούς ἀνθρώπους σέ ἑνότητα, τούς ἔκαμε σήμερα, γιά πρώτη φορά, ἀδελφούς. Τούς ἔβγαλε ἀπό τό σκοτάδι. Τούς ἀπήλλαξε ἀπό τά δεσμά τοῦ θανάτου. Τούς πολιτογράφησε στή βασιλεία τοῦ Θεοῦ.

Σήμερα κατατάχθηκαν στό στρατόπεδο τοῦ Χριστοῦ οἱ πρῶτοι ὁπλῖτες του. Δόθηκε ὁ ἀρραβώνας τῆς αἰωνίου ζωῆς. Ἑνώθηκαν οἱ οὐρανοί μέ τή γῆ. Κατασκήνωσε ἡ ἀλήθεια στό ἀνθρώπινο γένος. Ξανάγιναν οἱ ἀπόγονοι τοῦ Ἀδάμ παιδιά τοῦ Θεοῦ ἀγαπημένα καί διαλεχτά. Σήμερα τό σκάφος τῆς Ἐκκλησίας γλύστρησε ἀπό τά σκαριά γιά τό μεγάλο του ταξίδι, μέ τά πανιά κολπωμένα ἀπό τίς πνοές τοῦ Παρακλήτου, μέ τόν Ἰησοῦ στό δοιάκι, μέ πλήρωμα τούς Ἀποστόλους, μέ ἐπιβάτες τίς τρεῖς πρῶτες χιλιάδες, πού ἄκουσαν τό ἀποστολικό κήρυγμα καί πίστεψαν στόν Κύριο.

Σήμερα ἡ κτίση κι’ ὁ ἄνθρωπος εἰσῆλθαν στήν ἀνάπλαση κι’ ἄρχισε νά ξαναφτιάχνεται ὁ κόσμος, πού εἶχε βγεῖ ἀπό τά χέρια τοῦ Θεοῦ «καλός λίαν» ἀρχικά, ἀλλά χάλασε μέ τήν παρακοή τῶν πρωτοπλάστων.

Κατά τήν ἔνδοξη, χαρωπή καί τρισάγια αὐτή ἡμέρα, ἡ ἁμαρτία ἄρχισε νά ἐπιστρέφει στόν θεῖο ἰδιοκτήτη ὅσα εἶχε ἁρπάξει, ὁ Σατανᾶς ν’ ἀπογυμνώνεται, ὁ κόσμος νά ἐπανέρχεται στή θεία δικαιοδοσία.

Αὐτή τή μεγάλη κι’ ἐπιφανῆ ἡμέρα, χτίσθηκε ὁ πρῶτος τοῖχος στό οἰκοδόμημα, πού, καθώς γράφει ὁ ἀπόστολος Πέτρος, στή μία ἀπό τίς Ἐπιστολές του, ἀποτελεῖται ἀπό «λίθους ζῶντας» καί δέν εἶναι ἄλλο παρά ἡ Ἐκκλησία.

Σήμερα στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ τό μυστικό, ἔγιναν οἱ ἄνθρωποι μέλη. Καί τό σῶμα αὐτό δέν εἶναι ἄλλο παρά ἡ Ἐκκλησία.

Σήμερα οἱ Ἀπόστολοι, πού βρίσκονταν στό ὑπερῶο, ἄνοιξαν τά φτερά τους καί πέταξαν σάν χελιδόνες, κομίζοντας τό μήνυμα τοῦ πνευματικοῦ ἔαρος στήν οἰκουμένη.

Σήμερα οἱ Ἄγγελοι, ὅπως γράφει ὁ μέγας Παῦλος, ἀκούοντας τό ἀποστολικό κήρυγμα, θαμπώθηκαν ἀπό τήν ἀποκάλυψη τοῦ ἀπ’ αἰῶνος κρυμμένου μυστηρίου κι’ εἶδαν γιά ποιό λόγο ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ κατέβηκε στόν κόσμο.

Σήμερα ἡ γῆ, ἀπό ἔρημος ἐξορίας, ἔγινε προαύλιο τοῦ παραδείσου.

Στόν ἐξαίσιο ἑσπερινό, πού ἀκολουθεῖ τή θεία Λειτουργία, γονατίζουμε ὅλοι οἱ πιστοί κι ἀπευθύνουμε στήν Ἁγία Τριάδα, στόν Πατέρα, τόν Υἱό καί τό Ἅγιο Πνεῦμα, εὐχές δοξολογίας, ἱκεσίας, εὐχαριστίας. Ἡ Πεντηκοστή δέν εἶναι ἕνα γεγονός πού συνέβη μία φορά μονάχα. Δέν εἶναι ἕνα γεγονός, πού ἁπλῶς ξαναθυμόμαστε σήμερα καί τό τιμᾶμε. Εἶναι ἡ ἴδια ἡ ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Γιατί, τί ἄλλο εἶναι αὐτή ἡ ζωή παρά μία ἀδιάκοπη κοινωνία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ; Μέ τή γονυκλισία καί τίς εὐχές τοῦ Ἑσπερινοῦ, ζητᾶμε ἀπό τό Πνεῦμα νά μείνει πάντα ἐπάνω μας καί μέσας μας. Δοξάζουμε κι εὐχαριστοῦμε τήν Ἁγία Τριάδα γιά τό ὅτι εἶναι ἀπό ἐκείνη τήν ἡμέρα ὥς σήμερα κι’ ὥς τούς αἰῶνες τῶν αἰώνων μαζί μας.

Ἡ Ἐκκλησία σήμερα δέν θυμᾶται μονάχα τή γέννησή της, ἀλλά τό ὅτι εἶναι προωρισμένη νά μή πεθάνει, ἀλλά νά ζεῖ πάντα[15].

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

[1] Κωνσταντίνου Δωρ. Μουρατίδου, Σχέσις Ἐκκλησίας καί Πολιτείας, Ἀθῆναι 1965, σ. 49.

[2]  «Εἰ μὴ Πνεῦμα παρῆν, οὐκ ἄν συνέστη ἡ Ἐκκλησία· εἰ δὲ συνίσταται ἡ Ἐκκλησία, εὔδηλον ὅτι Πνεῦμα πάρεστιν» Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τήν ἁγίαν Πεντηκοστήν, ὁμιλία α΄, PG 50, 459.

[3]  Βίος Κωνσταντίνου IV, 64, PG 20, 1220.

[4] «Πεντηκοστὴν ἑορτάζομεν καὶ Πνεύματος ἐπιδημίαν...Τοῦτο τὸ Πνεῦμα συνδημιουργεῖ μὲν Υἱῷ, καὶ τὴν κτίσιν καὶ τὴν ἀνάστασιν» Γρηγορίου Ναζιανζηνοῦ, Λόγος μα΄, Εἰς τήν Πεντηκοστήν, PG 36, 436, 448.

[5] Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τήν ἁγίαν Πεντηκοστήν, ὁμιλία β΄, PG 50, 463.

[6] «Ἴδωμεν τὶς ἡ ὑπόθεσις τῆς παρούσης ἑορτῆς καὶ τίνος ἕνεκεν αὐτὴν ἄγομεν. Ὅτι τὸ Πνεῦμα πρὸς ἡμᾶς ἦλθε...Καὶ γὰρ ἡ φύσις ἡ ἡμετέρα πρὸ δέκα ἡμερῶν (διὰ τῆς Ἀναλήψεως) εἰς τὸν θρόνον ἀνέβη τὸν βασιλικὸν καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον κατέβη σήμερον πρὸς τὴν φύσιν τὴν ἡμετέραν· ἀνήνεγκεν ὁ Κύριος τὴν ἀπαρχὴν τὴν ἡμετέραν καὶ κατήνεγκε τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον...Σήμερον δι’ αὐτοῦ (τοῦ Ἁγίου Πνεύματος) τὰ μύρια ἡμῖν ἀπὸ τῶν οὐρανῶν ἀγαθὰ χορηγεῖ» Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τήν ἁγίαν Πεντηκοστήν, ὁμιλίαι α΄ καί β΄, PG 50, 454, 456 καί 463.

[7] Τρίτο ἑσπέριο Στιχηρό τοῦ Ἑσπερινοῦ τῆς Πεντηκοστῆς, Πεντηκοστάριον χαρμόσυνον, ἔκδοση Ἀποστολικῆς Διακονίας, Ἀθῆναι 2000⁵ σ. 200).

[8] «Ἡ Ἐκκλησία τῷ πλήθει τῶν τέκνων κομᾶ ἡ πολύτεκνος αὕτη καί φιλότεκνος» Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τήν ἁγίαν Πεντηκοστήν, ὁμιλία α΄, PG 50, 453.

[9] «Παρακαλῶ πρὸς ἀξίαν τῶν δεδωρημένων ἡμῖν ἀγαθῶν, καὶ ἡμεῖς ἑορτάσωμεν, οὐ τὴν πύλην στεφανοῦντες, ἀλλὰ τὰς ψυχάς καλλωπίζοντες· οὐ κοσμοῦντες τὴν ἀγορὰν παραπετάσμασιν, ἀλλὰ φαιδρύνοντες τὴν ψυχήν τοῖς τῆς ἀρετῆς περιβολαίοις» Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τήν ἁγίαν Πεντηκοστήν, ὁμιλία β΄, PG 50, 467-468.

[10] «δουλείας ἀπαλλατόμεθα, εἰς ἐλευθερίαν καλούμεθα, εἰς υἱοθεσίαν ἀναγόμεθα, καὶ ἄνωθεν, ὡς εἰπεῖν, ἀναπλαττόμεθα, τὸ βαρὺ καὶ δυσῶδες τῶν ἁμαρτημάτων φορτίον ἀποτιθέμεθα· διὰ τοῦ Πνεύματος τοῦ Ἁγίου ἱερέων βλέπομεν χορούς, διδασκάλων ἔχομεν τάγματα· ἀπὸ τῆς ἐντεῦθεν πηγῆς καὶ ἀποκαλύψεων δωρεαὶ καὶ ἰαμάτων χαρίσματα ... Διὰ τούτου (τοῦ Ἁγίου Πνεύματος) ἀπαλλαγὴν τῶν ἁμαρτημάτων εὑρώμεθα· διὰ τούτου πᾶσαν κηλῖδα ἀπενιψάμεθα· διὰ τῆς τούτου δυνάμεως ἐξ ἀνθρώπων ἄγγελοι γεγόναμεν οἱ τῇ χάριτι προσδραμοῦντες, οὐ τὴν φύσιν μεταβληθέντες, ἀλλ’ ὅ πολλῷ θαυμαστότερον ἐστι, μένοντες ἐν τῇ φύσει τῇ ἀνθρωπίνῃ τὴν τῶν ἀγγέλων πολιτείαν ἐπιδεικνύμεθα...Καὶ καθάπερ τὸ πῦρ τοῦτο τὸ αἰσθητόν, ἐπειδὰν λάβῃ τὸν πηλὸν τὸν διαλελυμένον, ὄστρακον ἰσχυρὸν αὐτὸν ἀποδείκνυσιν· οὕτω δὴ καὶ τὸ πῦρ τοῦ Πνεύματος, ἐπειδὰν λάβῃ ψυχὴν εὐγνώμονα καὶ εὕρῃ πηλοῦ μᾶλλον διαλελυμένην, σιδήρου στερρωτέραν αὐτὴν ἀπεργάζεται· καὶ τὸν πρὸ μικροῦ τῷ βορβόρῳ τῶν ἁμαρτημάτων μεμολυσμένον, ἀθρόον τοῦ ἡλίου λαμπρότερον ἀναδείκνυσιν» Ἰωάννου Χρυσοστόμου, Εἰς τήν ἁγίαν Πεντηκοστήν, ὁμιλία β΄, PG 50, 463-465.

[11] Πρός Κορινθίους Β΄, γ΄, 18.

[12] Πρός Ἐφεσίους α΄, 14.

[13] «Ὁ καρπός τοῦ Πνεύματός ἐστιν ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πίστις, πραότης, ἐγκράτεια» Πρός Γαλάτες ε΄, 22.

[14] «῞Οσοι γὰρ Πνεύματι Θεοῦ ἄγονται, οὗτοί εἰσιν υἱοὶ Θεοῦ...αὐτὸ τὸ Πνεῦμα συμμαρτυρεῖ τῷ πνεύματι ἡμῶν ὅτι ἐσμὲν τέκνα Θεοῦ. εἰ δὲ τέκνα, καὶ κληρονόμοι, κληρονόμοι μὲν Θεοῦ, συγκληρονόμοι δὲ Χριστοῦ» Πρός Ρωμαίους η΄, 14-17.

[15] Βασιλείου Μουστάκη, Ὁμιλίες καί Λόγοι, Ἀθῆναι 1959, σ. 191-192).