Προφητικές ἐνέργειες

Τί συμβαίνει ὅταν τά λόγια ἀποτυγχάνουν; Οἱ Προφῆτες δίνουν τό  μήνυμά τους μέ τή μορφή μιᾶς πράξης. Ἡ πράξη ζωντανεύει τό μήνυμα τῆς προφητείας: ὅταν ὁ προφήτης Ἰερεμίας φόρεσε ἕνα ζυγό, ἤθελε νά δείξει ὅτι ὁ ζυγός τῆς ἐξορίας, γιά τόν ὁποῖο ἤδη εἶχε μιλήσει, ἦταν πραγματικότητα. Οἱ προφητικές πράξεις δέν ἦταν ἁπλά ὀπτικά βοηθήματα. Τέτοιες πράξεις ἀναφέρονται σέ ὅλη τήν προφητική περίοδο, ἀπό τή Μοναρχία μέχρι μετά τήν Ἐξορία.

Ὁ Πραγματικός Προφήτης

Τό ἀποτέλεσμα μιᾶς μάχης ἀπασχολοῦσε τόσο τούς Βασιλεῖς ὅσο καί τούς Προφῆτες. Ὅταν ὁ Προφήτης Σεδεκίας χρησιµοποίησε σιδερένια κέρατα γιά νά ἀπεικονίσει τή συντριβή  τῶν Σύρων ἀπό τούς Βασιλεῖς τοῦ Ἰσραήλ κοί τοῦ Ἰούδα (Γ΄ Βασιλειῶν κβ΄, 11), ἀκολουθοῦσε µιά προφητική παράδοση συνηθισμένη στήν ἀρχαία Ἐγγύς Ἀνατολή. Στό Μαρί, γιά παράδειγµα, ἕνας ἐκστατικός προφήτης καταβρόχθισε ἕνα ὠμό ἀρνί, συµβολίζοντας τά ἐπερχόμενα προβλήματα. Στίς ἀρχές τῆς προφητικῆς περιόδου, ἡ ἀποδείξη γιά τήν ἀξία ἑνός προφήτη ἦταν ἄν ἡ προφητεία του (πού ἔδειχνε μέ πράξεις ἤ ἔλεγε μέ λόγια) ἐκπληρωνόταν στό μέλλον. Ἡ προφητική πράξη τοῦ Ἐλισαίου γιά τήν ἥττα τῶν Σύρων τόν ἑπόμενο αἰώνα ἀπέδειξε, ὅτι ἦταν ἕνας ἀληθινός Προφήτης, τότε ὅμως ἦταν ἤδη πολύ ἀργά. Ὡστόσο οἱ Προφῆτες τοῦ Ἰσραήλ κατέληξαν σταδιακά στό συμπέρασμα ὅτι ἡ µόνη ἀπόδειξη ἦταν ἄν οἱ προφητεῖες τους συμφωνοῦσαν μέ τό λόγο τοῦ Θεοῦ.

Ἡ σημασία τῶν ὀνομάτων

Οἱ προφητικές πράξεις συμβόλιζαν ἐπίσης τήν ἀπιστία τοῦ Ἰσραήλ πρός τό Θεό. Ὁ Ὠσηέ παντρεύτηκε μία πόρνη, τή Γόµερ, γιά νά ἐκφράσει τήν εἰδωλολατρική ἐκπόρνευση τοῦ Ἰσραήλ στή λατρεία τοῦ Βάαλ, θεοῦ τῆς εὐφορίας. Τά ὀνόματα τῶν παιδιῶν τοῦ προφήτη, Ἰζρεέλ (ἕνας τόπος ὅπου συνετρίβη ὁ στρατός τοῦ Ἰσραήλ), Λό Ρουχάμα («μή ἐλεηµένη» ἤ «μή ἀγαπημένη») καί Λό Ἀμμί («µή λαός µου») συμβολίζουν ἐπιπλέον τήν ἐκφυλιζόμενη σχέση ἀνάμεσα στόν Ἰσραήλ καί τόν Θεό (Ὠσηέ β΄, 13, α΄, 1-3). Συμβολικά ὀνόµατα χρησιμοποιοῦνται συχνά. Ἔτσι ὁ Ἠσαΐας µίλησε στόν πολιορκηµένο λαό τοῦ Ἰούδα μέσα ἀπό τά ὀνόµατα τριῶν παιδιῶν: Σεάρ-Ιασούβ (πού σημαίνει «τό ὑπόλοιπο θά ἐπιστρέψει», Ἠσαΐου ζ΄, 3), Μαχέρ – σαλάλ-χας-βαζ («ταχεία λαφυραγώγηση, βιαστική ἁρπαγή»: µιά ἔνδειξη ἥττας, Ἠσαΐου η΄, 14) καί Ἐµµανουήλ («ὁ Θεός μαζί μας», Ἠσαΐου ζ΄, 14).

Προειδοποιήσεις ἐξορίας

Ὅµως ὁ Ὠσηέ καί οἱ σύγχρονοί του δέν κατάφεραν νά κλονίσουν τήν αὐταρέσκεια τοῦ Ἰσραήλ καί τοῦ Ἰούδα. Οἱ προφητικές πράξεις ἐνίσχυσαν τούς ἀναποτελεσµατικούς χρησμούς πού προειδοποιοῦσαν γιά κάτι πρωτάκουστο καί ἀδιανόητο: τήν ἐξορία ἀπό τή χώρα. Ὁ Ἠσαΐας, ὁ Ἱερεµίας καί ὁ Ἰεζεκιήλ εἶχαν λάβει ἐντολή νά σπάσουν κοινωνικά ταμπού καί νά ἐνσαρκώσουν τό ὄνειδος τῆς ἐπερχόµενης ἐξορίας. Ὁ Ἠσαΐας, γιά παράδειγµα, περπάτασε ξυπόλητος καί γυμνός γιά τρία χρόνια  «ὁ Κύριος εἶπε: “Ὅπως ὁ δούλος μου, ὁ Ἠσαΐας, ἐδῶ καί τρία χρόνια περπατάει ξυπόλητος καί γυμνός, σημεῖο καί προμήνυμα ἐνάντια στήν Αἴγυπτο καί στήν Αἰθιοπία, ἔτσι ὁ βασιλιάς τῆς Ἀσσυρίας θά ἀπαγάγει αἰχµαλώτους τούς Αἰγυπτίους καί ἐξορίστους τούς Αἰθίοπες, νέους καί γερούς, μισόγυμνους καί ξυπόλητους, ἀκόµη καί μέ γυμνά τά ὀπίσθιά τους, καί θά ντροπιάσει τήν Αἴγυπτο" (Ἠσαΐου κ΄, 3-4).

Γιά νά ζωντανέψει τήν ἀπελάση ὁ Ἰεζεκιηλ ἑτοίμασε τίς ἀποσκευές του καί ἔφυγε ἀπό τή χώρα, βγαίνοντας ἀπό μία τρύπα πού ἄνοιξε στόν τοῖχο τοῦ σπιτιοῦ του: «μέ σκεπασμένο τό προσωπό σου, γιά νά μη βλεπεις πλέον τή χώρα. Σ ’ ἔκανα σύμβολο στούς Ἰσραηλῖτες» (Ἰεζεκιήλ ιβ΄, 6). Ἤδη εἶχε συμβολίσει τήν πολιορκία τῆς Ἱερουσαλημ μ’ ἕνα κεραµίδι, δεσμά, δίαιτα πείνας καί ξύρισμα ( Ἰεζεκιήλ δ΄-ε΄).

Ὁ Ἱερεμίας ἔσπασε μία στάμνα γιά νά δείξει πώς θά συνέτριβε ὁ Θεός τό ἔθνος καί τήν πόλη (Ἱερεμίου ιθ΄). Ὅπως κατέστρεψε μία λινή ζώνη θάβοντάς την, ἔτσι ὁ Θεός θά καταρράκωνε τόν Ἰούδα (Ἱερεμίου ιγ΄).

Ὁ ζυγός τοῦ Ἱερεμία

Ὁ προφήτης Ἱερεμίας ἔφτιαξε καί φόρεσε ἕνα ζυγό γιά νά ἀπεικονίσει τήν αἰχµαλωσία τῶν Βασιλείων τοῦ Ἰσραήλ καί τοῦ Ἰούδα (Ἱερεμίου κζ΄). Ὁ ζυγός ἦταν σηµεῖο τῆς ὑποδούλωσης στη Βαβυλώνα: « Τό ἔθνος ἤ τό βασίλειο πού δέ θά ὑπηρετήσει τόν βασιλιά τῆς Βαβυλώνας Ναθουχοδονόσορ καί δέ θά ὑποταχθεῖ σ’ αὐτόν, θά τό τιμωρήσω μέ πόλεμο, μέ πείνα καί μέ ἀσθένειες, ὥσπου μέ τή δυναµή του Ναοουχοδονόσορ νά τό καταστρέψω τελείως. Ἐγώ τό λέω, ὁ Κύριος» ( Ἱερεμίου κζ΄, 8). Αὐτό τό παράδειγμα εἶναι διδακτικό, γιατί ἕνας ἄλλος Προφήτης, ὁ Ἀνανίας, γνωρίζοντας ὅτι δέν μποροῦσε νά διαψεύσει μία προφητική πράξη, πῆρε τό ζυγό τοῦ Ἱερεμία καί τόν ἔσπασε γιά νά πεῖ ὅτι ἡ αἰχµαλωσία θά κρατοῦσε μόνο δύο χρόνια. Μετά ὁ Θεός διέταξε τόν Ἱερεμία νά φορέσει ἕναν ἄθραυστο σιδερένιο ζυγό: ἡ ἑπόµενη ἥττα θά ἦταν δριµύτερη ( Ἱερεμίου κη΄, 13-44).

Ὁ Ἱερεμίας προκάλεσε τόν Ἀνανία  τόν ψεύτικο προφήτη:      « θά σέ ἐξαφανίσω ἀπό τή γῆ! Αὐτόν τό χρόνο θά πεθάνεις, γιατί  ἐπαναστάτησες ἐναντίον τοῦ Κυρίου» (Ἱερεμίου κη΄, 16). Ἀντικρούοντας τό λόγο τοῦ Θεοῦ, πού ζωντάνεψε µέσω τοῦ Ἱερεμία, ὁ Ἀνανίας ἔδωσε ψεύτικη προφητεία καί σύντομα τό πλήρωσε μέ τή ζωή του: « Καί πράγματι ὁ προφήτας Ἀνανίας πέθανε τόν ἕβδομο μήνα ἐκείνης τῆς χρονιᾶς» (Ἱερεμίου κη΄, 17).

Ἐλπίδα καί ἀποκατάσταση

Ὅµως δέν προµήνυαν ὅλες οἱ προφητικές πράξεις ἧττες καί καταστροφές. Κάποιες ἦταν ἐλπιδοφόρες. Ὁ Ἱερεµίας ἀγόρασε ἕνα χωράφι στήν Ἀναθώθ, γιά νά δείξει ὅτι µιά εἰσβολή δέ θά ἦταν µόνιµη (Ἱερεμίου λβ΄). Ἀργότερα οἱ ἐξόριστοι διαβεβαιώθηκαν ὅτι µιά μέρα ἡ Βαβυλώνα θά βυθιζόταν σάν περγαμηνή πού τήν εἶχαν φορτώσει µέ µιά πέτρα. Ὁ Ἰεζεκιήλ ἕνωσε δύο ραβδιά γιά νά συμβολίσει τήν ἀποκαταστάση τῆς διαθήκης τοῦ Θεοῦ καί τήν ἐπανένωσή τοῦ Ἰσραήλ καί τοῦ Ἰούδα: «ὁ Κύριος ὁ Θεός λέει: Θά πάρω τούς Ἰσραηλῖτες ἀπό τά ἔθνη ὅπου ἔχουν πάει, θά τούς συγκεντρώσω ἀπό παντοῦ καί θά τούς φέρω στά χώρα τους. Θά τούς κάνω ὅλους ἕνα ἔθνος στή χώρα, στά βουνό τοῦ Ἰσραήλ. Ἕνας Βασιλιάς θά τούς κυβερνάει ὅλους» ( Ἰεζεκιήλ λζ΄, 21-22 κ.ἑ.). Μετά τήν ἐπιστροφή τῶν ἐξορίστων, ὁ Ζαχαρίας ἔφτιαξε ἕνα στέµµα ἀπό χρυσό καί ἀσήµι γιά νά δείξει ὅτι οἱ ὑποσχέσεις τοῦ θεοῦ στόν Δαβίδ θά ἐκπληρώνονταν (Ζαχαρίου στ΄, 9-15). Οἱ Προφῆτες µιλοῦσαν κατευθείαν ἀπό τό Θεό, καί ἴσως μάλιστα μετέφεραν τό λόγο τοῦ Θεοῦ µέσα ἀπό τό θεϊκό συμβουλιο (Α΄ Βασιλειῶν κβ΄, 18-22- Ἱερεμίου κγ΄, 18-22). Σέ ἀκραῖες περιπτώσεις, οἱ Προφῆτες μετέφραζαν τό λόγο τοῦ Θεοῦ σέ πράξεις πού ζωντάνευαν καί καθιστοῦσαν ἀναπόφευκτο τό μέλλον πού προέλεγαν.

Οἱ πράξεις τοῦ Ἰησοῦ

Τήν ἐποχή τῆς Καινῆς Διαθήκης, οἱ Προφῆτες εἶχαν σχεδόν ἐξαλειφθεῖ ἀπό τήν ἐπισήµη θρησκεία τοῦ Ναοῦ, ἀλλά συνέχισαν νά λειτουργοῦν στή λαϊκή θρησκεία, ἐνῶ, ὅταν ἦταν ἀναγκαῖο νά ἐπικοινωνήσουν ἕνα ἐπεῖγον θεϊκό µήνυμα, ἐκτελοῦσαν ἀκόμα προφητικές πράξεις (βλ. Πράξεων κα΄, 10 κ.ε., ια΄, 27 κ.ἑ.). Πιθανότατα αὐτό ἐπεξηγεῖ τήν πράξη τοῦ Ἰησοῦ στό Μυστικό Δεῖπνο, ὅταν εἶπε γιά τό ψωµί « τοῦτο εἶναι τό σῶμά μου» καί γιά τό κράσι «τοῦτο εἶναι τό αἷµα µου». Αὐτές οἱ πράξεις ζωντανεύουν τήν ὑποσχεσή του ὅτι, ἄν καί πρέπει νά πεθάνει, θά εἶναι μέ τούς πιστούς του ὡς τή συντέλεια τοῦ κόσµου (Ματθαίου κη΄, 20). Ἡ μόνη διαφορά εἶναι ὅτι, ἐνῶ στίς κλασικές πράξεις ὑπάρχει ἕνα γεγονός πού θά συμβεῖ στό μέλλον, στήν πιό πρωϊµη καταγραφή τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου ὁ Παῦλος δήλωνει ὅτι αὐτή ἡ πράξη θά ἐπαναλαµβάνεται πάντοτε, ξανά καί ξανά (Πρός Κορινθίους Α΄, ια΄, 25 κ.ἑ.). Ἡ εἴσοδος τοῦ Ἰησοῦ στά Ἱεροσόλυμα καί ἡ ἐκκαθάριση τοῦ ναοῦ ἑρµηνεύτηκαν ἐπίσης μέ αὐτό τόν τρόπο.