Οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες
Ποιμένες – Διδάσκαλοι-Πατέρες
Τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ
Λ. 1.223
Ἡ ἀπονεμόμενη τιμή ἀπό τήν Ἐκκλησία στούς τρεῖς μεγίστους φωστῆρες τῆς Τρισηλίου Θεότητος α΄. Βασίλειο τόν Μέγα, β΄. Γρηγόριο τόν Θεολόγο, γ΄. Ἰωάννη τόν Χρυσόστομο ἐπιβεβαιώνει πανηγυρικά ὅτι οἱ τρεῖς αὐτοί μεγαλόπνοοι Ἀρχιερεῖς τῆς Ἐκκλησίας ἀνυψώθηκαν μέ τήν ζωή τους, τά ἔργα τους καί τούς λόγους τους σέ δυσθεώρητη ὑψηλή καθέδρα ἀπό τήν ὁποία οἰκοδομοῦν καί ἐμπνέουν τούς πιστούς κάθε ἐποχῆς καί κάθε τόπου.
Ἰδιαιτέρως τιμῶνται:
α΄. Γιά τήν ἁγία βιοτή τους ἕνεκα τῆς ὁποίας ἔγιναν πρότυπα ζωῆς γιά τούς πιστούς, ὅπως συνιστᾶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στούς Ποιμένες τῆς Ἐκκλησίας: «Τύπος γίνου τῶν πιστῶν ἐν λόγῳ, ἐν ἀναστροφῇ, ἐν ἀγάπῃ, ἐν πνεύματι, ἐν πίστει, ἐν ἁγνείᾳ» (Πρός Τιμόθεον Α΄ δ΄ 12)
Ἔτσι στό πρόσωπό τους ἐπαληθεύονται, ἐπιβεβαιώνονται οἱ λόγοι τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ πού εἶπε γιά τούς μαθητές Του : «Ὑμεῖς ἐστε τὸ ἅλας τῆς γῆς· ...῾Υμεῖς ἐστε τὸ φῶς τοῦ κόσμου... ὃς δ᾿ ἂν ποιήσῃ καὶ διδάξῃ, οὗτος μέγας κληθήσεται ἐν τῇ βασιλείᾳ τῶν οὐρανῶν » (Ματθαίου ε΄ 13,14,19).
Ἕνεκα τῆς ἁγίας βιοτῆς τους ἔμαθαν τά θεῖα ἐπειδή ἔπαθαν τά θεῖα. Ὁ θεογνωσία εἶναι δῶρο Θεοῦ σ’ ὅσους διαθέτουν ἀπαθῆ νοῦ καί καθαρές ψυχές πού ἀναζητοῦν τήν ἀλήθεια. Ἐλλαμφθέντες ἀπό τό φῶς τῆς Θεότητος εἰσέδυσαν στό γνόφο τῆς ἀγνωσίας τοῦ Θεοῦ καί ὁμίλησαν ἀπλανῶς γιά τά μυστήρια τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ κατά τήν διαβεβαίωση τοῦ Κυρίου «ὑμῖν δέδοται γνῶναι τά μυστήρια τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν». (Ματθαίου ιγ΄ 11)
Ὁ Θεός ἀποκαλύπτεται στούς σφόδρα κεκαθαρμένους πού ζοῦν κατά τό ἅγιο θέλημά Του καί τό γνωρίζουν ἀπό τίς ἐντολές πού ἔδωσε καί τίς ἐφαρμόζουν.
Ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός ἑρμήνευσε αὐθεντικά τά μυστήρια τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ, ὅπως διεκήρυξε:
«Θεὸν οὐδεὶς ἑώρακε πώποτε· ὁ μονογενὴς υἱὸς ὁ ὢν εἰς τὸν κόλπον τοῦ πατρός, ἐκεῖνος ἐξηγήσατο» (Ἰωάννου α΄ 18)
«Πάντα μοι παρεδόθη ὑπὸ τοῦ πατρός μου· καὶ οὐδεὶς ἐπιγινώσκει τὸν υἱὸν εἰ μὴ ὁ πατήρ, οὐδὲ τὸν πατέρα τις ἐπιγινώσκει εἰ μὴ ὁ υἱὸς καὶ ᾧ ἐὰν βούληται ὁ υἱὸς ἀποκαλύψαι» (Ματθαίου ια΄ 27).
Ἡ ὑμνολογία τῆς ἑορτῆς ἐξυμνεῖ τήν τριλαμπῆ αἴγλη τῶν ἁγίων Πατέρων ὡς ἀπαύγασμα τῆς δόξης τῆς Ἁγίας Τριάδος στῆς ὁποίας τήν θεωρίαν ὁδηγοῦν τούς εὐσεβεῖς :
«Ἐπήρθη τῆς Τριάδος ἡ ἀρετή, καὶ τὰ πάντα τῆς δόξης ἐπλήρωσεν, ἄλλην ἡμῖν, αἴγλην ἀναλάμψασα τριλαμπῆ, ὡς ἑαυτῆς ἀπαύγασμα, τοὺς ἐπουρανίους μυσταγωγούς, δι᾿ ὧν ἐπὶ τὴν θείαν, ἐκείνης θεωρίαν, οἱ εὐσεβοῦντες ὁδηγούμεθα» (Τροπάριον τῆς θ΄ Ὠδῆς τῆς ἑορτῆς τῶν Ἁγίων Τριῶν Ἱεραρχῶν)
β΄. Γιά τούς ἀγῶνες τους ὑπέρ τῆς ἀληθείας τῆς Ἐκκλησίας.
Ἀγωνίσθηκαν μέ ὅλες τίς δυνάμεις τους ὑπερασπιζόμενοι τήν ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας. Οἱ ἀγῶνες τους κόστιζαν διώξεις, ἀπειλές, ἐξορίες, ποικίλους κινδύνους πού πρόθυμοι ἀναλάμβαναν θυσιαζόμενοι ὑπέρ τοῦ ποιμνίου τους, ὅπως ἐξομολογεῖται ὁ ἀπόστολος Παῦλος:
«Διὰ τοῦτο πάντα ὑπομένω διὰ τοὺς ἐκλεκτούς, ἵνα καὶ αὐτοὶ σωτηρίας τύχωσι τῆς ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ μετὰ δόξης αἰωνίου. Πιστὸς ὁ λόγος· εἰ γὰρ συναπεθάνομεν, καὶ συζήσομεν· εἰ ὑπομένομεν, καὶ συμβασιλεύσομεν· εἰ ἀρνούμεθα, κἀκεῖνος ἀρνήσεται ἡμᾶς· εἰ ἀπιστοῦμεν, ἐκεῖνος πιστὸς μένει· ἀρνήσασθαι ἑαυτὸν οὐ δύναται». (Πρός Τιμόθεον Β΄ β΄ 10-13)
Δηλαδή «Γι’ αὐτό, ὅλα τά ὑπομένω γι’ αὐτούς πού διάλεξε ὁ Θεός, γιά νά πετύχουν κι αὐτοί τή σωτηρία πού ἔφερε ὁ Ἰησοῦς Χριστός καί νά δοξαστοῦν αἰώνια. Πρέπει νά ἔχουμε ἐμπιστοσύνη στά λόγια: «Μαζί μέ τό Χριστό ἄν πεθάναμε, μαζί του καί θά ζήσουμε. Ἄν ὑπομένουμε, μαζί του καί θά βασιλέψουμε. Ἄν τόν ἀρνηθοῦμε, κι ἐκεῖνος θά μᾶς ἀρνηθεῖ. Ἄν ἀπιστοῦμε, πιστός ἐκεῖνος μένει, νά ἀρνηθεῖ τόν ἑαυτό του δέν μπορεῖ».
Οἱ πιστοί μέ κοινήν αἴνεση ἐγκωμιάζουν κατά τήν ὑμνολογία τῆς τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας τούς ἁγίους Πατέρες γιά τούς ἀγῶνες τους ὑπέρ τῶν Ποιμνίων τους :
«Ἰδοὺ τὸ ὑμέτερον, γεώργιον καὶ ποίμνιον, ὑπὲρ οὗ τοὺς μεγίστους πόνους ὑπέστητε, εἰς ἓν συνελθόντες ὁμοῦ τε, τοὺς τρεῖς ὑμᾶς συμπαραλαβόντες, κοινὴν ἔχει αἴνεσιν, τὴν ὑμῶν ἡδίστην ἕνωσιν» (Τροπάριο τῆς θ΄ Ὠδῆς τῆς ἑορτῆς τῶν Ἁγίων Τριῶν Ἱεραρχῶν)
γ΄. Γιά τήν διδαχή τους ἀναδειχθέντες Διδάσκαλοι τῆς Οἰκουμένης δηλαδή ὅλων τῶν πιστῶν ὅλων τῶν ἐποχῶν, ἀφοῦ κατόρθωσαν μέ τά κηρύγματά τους καί τήν γραφίδα τους νά πολεμήσουν πᾶσα ἀσέβεια καί κακία, νά διδάξουν μέ τρόπο πρακτικό τίς ἀρετές ἀναμορφώνοντες τά ἤθη τῶν ἀνθρώπων. Μέ τήν διδασκαλία τους προστάτευσαν τήν «ὑγιαίνουσαν διδασκαλία» (Πρός Τίτον β΄ 1) νά μήν ἀλλοιωθεῖ καί παραχαραχθεῖ, ἐπειδή ἡ ὀρθή πίστη εἶναι προϋπόθεση τῆς σωτηρίας. Στήριξαν τήν Ἐκκλησία μέ τούς ἀγῶνες τους νά μήν διαλυθεῖ ἀπό τίς κακοδοξίες τῶν αἱρετικῶν. Οἰκοδόμησαν τήν ἐν Χριστῷ ζωή τῶν πιστῶν.
Ἡ διδασκαλία τους διεκρίνετο γιά τά πνευματικά διαμάντια πού τήν κοσμοῦσαν καί τήν ἀνέδειξαν διαχρονική.
Πρῶτο ἡ μεγάλη καί ὑψηπετής παιδεία καί οἱ πολλές γνώσεις τους, ἡ μόρφωση δηλαδή πού ἀπέκτησαν, ἡ ὁποία λέπτυνε τό νοῦ τους, ὥστε νά τούς δοθεῖ τό χάρισμα τῆς θεογνωσίας γιά νά ὁμιλήσουν περί τοῦ Θεοῦ ἔχοντες ἐπίγνωση δηλαδή κατά τήν βαθειά γνώση τοῦ Θεοῦ.
Δεύτερο ἡ εὐσέβειά τους μέ τήν ὁποία ἀνυψώθηκαν στίς ὑψηλές κορυφές τῶν ἀρετῶν, τιμώντας τό ἀνθρώπινο πρόσωπο πού καταξιώνεται λαμβάνοντας τήν σφραγίδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
δ΄. Γιά τήν ποιμαντική τους τήν ὁποία ἄσκησαν ὡς «τέχνη τεχνῶν καί ἐπιστήμη ἐπιστημῶν» (Γρηγορίου Θεολόγου, Ἀπολογητικός τῆς εἰς τόν Πόντον φυγῆς (Β΄) ΒΕΠΕΣ 58, 251) ποιμάναντες τά συστήματα τῶν πιστῶν «μετ’ ἐπιστήμης» (Γρηγορίου Θεολόγου, ὅπ. παραπ. ΒΕΠΕΣ 58, 284). «Μή ἀναγκαστῶς, ἀλλ' ἑκουσίως, μηδὲ αἰσχροκερδῶς, ἀλλὰ προθύμως, μηδ' ὡς κατακυριεύοντες τῶν κλήρων, ἀλλὰ τύποι γινόμενοι τοῦ ποιμνίου» (Α΄ Πέτρου ε΄ 2-3)
Ἔτσι ἀνεδείχθησαν καλοί Ποιμένες πρότυπα ἀρετῆς καί πίστεως κατά τό πρότυπο τοῦ καλοῦ Ποιμένος, τά χαρακτηριστικά τοῦ ὁποίου περιέγραψε ὁ Κύριος μας (Ἰωάννου ι΄).
Ὡς καλοί Ποιμένες δοξάσθηκαν, στεφανώθηκαν ἀπό τόν Ἀρχιποίμενα Ἰησοῦ Χριστό μέ τόν ἀμαράντινο τῆς δόξης στέφανο.
ε΄. Γιά τήν πνευματική πατρότητά τους. Ἦσαν αὐθεντικοί πνευματικοί Πατέρες πού ὁδηγοῦσαν τέκνα στόν Θεό Πατέρα «ἐν Χριστῷ καί διά τοῦ εὐαγγελίου» (Πρός Κορινθίους δ΄ 15). Ἀγάπησαν πρός τόν πιστό λαό, τίς ἀνάγκες τοῦ ὁποίου μέ στοργή καί ἐπιμέλεια ἀνέλαβαν νά θεραπεύσουν ἀποκρούοντας ὅλους ἐκείνους πού ἐλυμαίνοντο τίς ψυχές καί τίς ζωές τῶν ἀνυπεράσπιστων καί ἀδυνάμων ἀνθρώπων.
Στήν πνευματική πατρότητα τῶν ἁγίων ἀναφέρεται καί ὁ ὕμνος χαρακτηρίζοντας τούθς Πρωτότοκους υἱούς πού ἀνέδειξε ἡ εὐσέβειά τους καί δι’ αὐτῶν γεννᾶ τέκνα γνήσια καί ἄμωμα :
«Πατέρας ἡ εὐσέβεια τοὺς αὑτῆς, πρωτοτόκους υἱοὺς ἀναδείξασα, τέκνα γεννᾷ, γνήσια καὶ ἄμωμα δι᾿ αὐτῶν, τελειούμενα Πνεύματι, τῷ ζωὴν λαλήσαντι ἐν αὐτοῖς∙ καὶ σῴζειν ἐξαιτεῖται, εἰς τέλος τὴν εἰρήνην, ἣν ἀπ᾿ αὐτῶν ἐκληρονόμησε» (Τροπάριο τῆς θ΄ Ὠδῆς τῆς ἑορτῆς τῶν Ἁγίων Τριῶν Ἱεραρχῶν)
στ΄. Τό ἠθικό καί πνευματικό τάλαντο τοῦ καθενός δέν ἦτο βέβαια ἐντελῶς τό ἴδιο μέ αὐτό τῶν ἄλλων δύο. Φιλοσοφικώτερος καί χαριέστερος ἦταν στόν λόγο ὁ Βασίλειος· θεολογικώτερος καί ἀνθηρότερος ὁ Γρηγόριος καί εὐγλωττότερος καί φλογερώτερος ὁ Χρυσόστομος. Ἀλύγιστος στήν ἄμυνα ὁ πρῶτος· ὁμοιότερος πρός τήν θάλασσα ὁ δεύτερος, ἐπειδή ἄλλοτε ἐφέρετο πρός τούς θορύβους καί τούς σάλους καί ἄλλοτε ἐγκαταλείποντας τά πάντα ζητοῦσε τήν ἡσυχία καί τήν γαλήνη· στρατηλάτης τολμηρότατος καί μεγαλοπράγμων ὁ τρίτος.
Ἀλλά καί οἱ τρεῖς κατεῖχαν σέ βαθμό ὑπέροχο τήν εἰλικρίνεια καί τήν θερμότητα τῆς πίστεως, τήν μεγάλη παιδεία, τήν ὑπέρλαμπρη εὐγλωττία, τήν πλήρη ἀφοσίωση στήν πίστη τῆς Ἐκκλησίας, τήν ἀγάπη πρός τό ποίμνιο, τήν ἀφοβία πρός τούς ἄρχοντες, τήν βαθειά εὐσπλαγχνία, τήν ἀνεξάντλητη φιλανθρωπία, τήν διαρκῆ νηφαλιότητα, τήν συστηματική ἐγκράτεια, τήν ἄμεμπτη σωφροσύνη, τόν ἀδιάλειπτο ἀγώνα γιά τήν σωτηρία τῶν ψυχῶν καί τό θριάμβο τῆς βασιλέας τοῦ Θεοῦ.
Ἡ ἀδελφότητα τους αὐτή δικαίως σφραγίσθηκε εὗρε μέ τήν πάνδημη ἀναγνώρισή της στήν κοινή τους ἑορτή, πρό τῆς ὁποίας κύπτουν εὐλαβῶς ὄχι μόνον τά ἑκατομμύρια τῶν πιστῶν, ἀλλά καί οἱ ἐξοχώτεροι ἀντιπρόσωποι τῆς φιλοσοφίας καί τῆς ρητορικῆς καί τῆς καθόλου ἑλληνικῆς παιδείας.
Ἀδημοσίευτο -30.1.2016
