Ο ΜΕΓΑΣ ΚΑΝΩΝ

Τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ

 Κατά τήν Πέμπτη τῆς πέμπτης Ἑβδομάδος τῶν Νηστειῶν σύμφωνα μέ ἀρχαίαν ἐκκλησιαστική παράδοση ψάλλεται στούς Ἱερούς Ναούς ἡ Ἀκολουθία τοῦ μεγάλου καί κατανυκτικοῦ Κανόνος. Ἐπειδή οἱ πιστοί ἐπιδεικνύουν ζῆλο καί ἱερή ἐπιθυμία γιά τόν ψυχωφελέστατο αὐτό Κανόνα θεωροῦμε, ὅτι θά αὐξήσει τόν πόθο τους ὅταν θά πληροφορηθοῦν τά περί τῆς συνθέσεώς του καί θά προσεύχονται μέ ἔντονο πόθο μελετώντας αὐτό τό πνευματικό γύμνασμα πρός εὐσέβεια καί μετάνοια.

Αὐτόν τόν ὄντως μέγιστο ἁπάντων τῶν Κανόνων καί Ἀδαμιαῖον Θρῆνον συνέθεσε καί συνέγραψε ἀριστοτεχνικῶς ὁ ἅγιος πατέρας μας Ἀνδρέας ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης (660-740) ὁ ὀνομαζόμενος Ἱεροσολυμίτης. Ὁ ἱερός αὐτός ἄνδρας καί πατέρας τῆς Ἐκκλησίας μας γεννήθηκε στήν Δαμασκό καί δεκατεσσάρων ἐτῶν ἔφηβος εἰσήχθη σέ ἐκπαιδευτήριο γιά τήν ἐκμάνθηση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσης. Ἀφοῦ ὁλοκλήρωσε τήν ἐγκύκλιο παιδεία μετέβη στά Ἱεροσόλυμα καί ἐντάχθηκε σέ Μονή ὑποσχόμενος ὅτι θά ζήσει τόν μονήρη βίο. Διάγων βίο ἀφιερώσεως στόν Θεό καί ζῶν θεοφιλῶς μέ ζωή ἥσυχη καί ἀδιατάρακτη ἀπό βιοτικές μέριμνες καί ἐπιθυμίες συνέγραψε πολλά συγγράμματα καταλιπών στήν Ἐκκλησία λόγους καί κανόνες διακριθείς στούς πανηγυρικούς λόγους. Μεταξύ τῶν πολλῶν ἄλλων ἔργων του συνέγραψε καί τό γνωστό Μέγα Κανόνα πού προκαλεῖ μεγάλη κατάνυξη στίς ψυχές, διότι ἀφοῦ συνέλεξε καί συγκέντρωσε κάθε ἱστορία ἀπό τήν Παλαιά καί τήν Καινή Διαθήκη συνήρμοσε τό παρόν μέλος ἀπό Ἀδάμ δηλαδή μέχρι καί αὐτῆς τῆς ἀναλήψεως τοῦ Χριστοῦ και τοῦ κηρύγματος τῶν Ἀποστόλων. Μέ τό ποίημά του αὐτό προτρέπει τούς Χριστιανούς νά ἐπιθυμοῦν καί νά μιμοῦνται μέ ἱερό ζῆλο τά ἀγαθά καί νά ἀποφεύγουν τά φαῦλα καί συνεχῶς νά ἀνατρέχουν πρός τόν Θεό διά μετανοίας, διά δακρύων καί ἐξομολογήσεως καί νά ἐπιδιώκουν τήν εὐαρέσκεια τοῦ Θεοῦ μέ τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν καί τήν ἄσκηση τῶν ἀρετῶν.

Εἶναι τόσο γλυκύς καί ἱκανός ὥστε καί τήν σκληροτέρα ψυχή νά μαλακώσει καί νά διεγείρει πρός ἐπιθυμίαν τοῦ ἀγαθοῦ. Ὁ θεῖος οὗτος ἀνήρ ἔγραψε τόν θεσπέσιο αὐτό ὕμνο τόν ἴδιο καιρό ὅταν καί ὁ Πατριάρχης Ἱεροσολύμων ὁ μέγας Σωφρόνιος (560-11.3.638) συνέγραψε τόν βίο τῆς Ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας. Ὁ βίος αὐτός προκαλεῖ μεγάλη κατάνυξη καί ἰσχυρή παραμυθία στούς παραβάτες τῶν θείων ἐντολῶν καί ἁμαρτωλούς, ἐφ’ ὅσον ἀποφασίσουν νά ἀπομακρυνθοῦν ἀπό τήν φαύλη καί ἀνήθικη ζωή τους καί νά ζήσουν ἐνάρετη καί θεόφιλη ζωή. Ὁρίσθηκε ἀπό τήν Ἐκκλησία νά ἀναγινώσκεται καί νά ψάλλεται γιά τόν ἑξῆς λόγο. Ἐπειδή ἐγγίζει πρός τό τέλος ἡ ἁγία Τεσσαρακοστή γιά νά μήν ραθυμίσουν οἱ πιστοί καί ἀμελήσουν τούς πνευματικούς ἀγῶνες καί διακόψουν τήν σώφρονα ζωήν, ὁ μέγιστος Ἀνδρέας, ὡς ἀλείπτης (δηλαδή προπονητής) μέ τίς ἱστορίες τοῦ μεγάλου Κανόνος, διηγούμενος τήν ἀρετήν τῶν Ἁγίων ἀνδρῶν καί τήν ἐκτροπή καί πτῶση τῶν φαύλων θά ἔλεγε κάποιος ὅτι ἀπεργάζεται γενναιοτέρους ὅσους κουράστηκαν καί κάμφθηκαν προτρέποντάς τους νά συνεχίσουν τρέχοντες πρός τά ἐμπρός. Ὁ δέ ἱερός Σωφρόνιος μέ τόν ὑπερφυῆ λόγο του γιά τήν Ὁσία Μαρία τήν Αἰγυπτία σωφρονίζει τούς ραθύμους καί τούς κινεῖ νά πλησιάσου πρός τόν Θεόν, νά μήν ἀπελπίζονται καί νά μήν καταπίπτουν ἀκόμη καί ἐάν αἰχμαλωτίσθηκαν ἀπό τά πάθη τους. Ἡ διήγηση τοῦ βίου τῆς Ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας μαρτυρεῖ τήν φιλανθρωπία καί τήν συμπάθεια τοῦ Θεοῦ πρός ἐκείνους πού ἐπιθυμοῦν νά ἐπιστρέψουν ἀπό τήν ζωή τῆς ἁμαρτίας καί τῆς ἀκολασίας.

* * * * *

Ὁ Κανόνας αὐτός λέγεται μέγας καί πρός τό νόημά του καί τά παραδείγματα πού φέρει. Ὁ συγγραφέας του καλλιεργεῖ τήν ψυχή συνθέσας κατ’ ἄριστον τρόπο τούς λόγους, τίς ἱστορίες, τίς προτροπές, τά παραδείγματα . Ἀκόμη ὀνομάσθηκε μέγας διότι οἱ ἄλλοι Κανόνες ἀπαρτίζονται ἀπό τριάκοντα περίπου τροπάρια ἐνῶ αὐτός διακρίνεται ἔχοντας διακόσια πεντήκοντα τροπάρια κάθε ἕνα ἀπό τά ὁποῖα ἀποστάζει ἄρρητη ἡδονή. Τέλος, δέ ὀνομάσθηκε μέγας διότι προκαλεῖ μεγάλη κατάνυξη στίς ψυχές πού ἀγωνίζονται κατά τήν περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς.

* * * * *

Αὐτόν τόν ἄριστο καί μέγιστο Κανόνα μαζί μέ τόν λόγο τῆς Ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας προσκόμισε στήν Κωσταντινούπολη ὁ ἴδιος ὁ Ἅγιος Ἀνδρέας ὅταν ἐστάλη γιά νά βοηθήσει τόν Πατριάρχη Ἱεροσολύμων Θεόδωρο (735-770) στήν ἕκτη Οἰκουμενική Σύνοδο (680 μ.Χ.). Τότε ἀγνωνίσθηκε κατά τῶν Μονοθελητῶν ὡς Μοναχός καί χειροτονήθηκε Διάκονος καί Πρεσβύτερος ἀναλαβών τήν διακονίαν τοῦ Ὀρφανοτρόφου. Μετά τήν παρέλευση μικροῦ χρόνου ἐκλέγθηκε Ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης. Μεταβαίνων μέ πλοῖο πρός τήν Κρήτη ἐξεδήμησε πρός Κύριον, ὅταν παρέπλεε τό πλοῖο τήν Μυτιλήνη καί ἐνταφιάσθηκε στήν Ἐρεσσό. Ἡ μνήμη του ἑορτάζεται τήν 4η Ἰουλίου.