Ἐπιστήμη καί Θρησκεία

τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ.

                                                          Δημοσιεύθηκε 12.5.2018

Εἶναι, ἄρα γέ, ἀλήθεια πώς ἡ Ἐπιστήμη καί ἡ Θρησκεία δέν συμφωνοῦν ὅπως θέλουν νά παραστήσουν μερικοί; Γιά ν’  ἀπαντήσουμε  σ’ αὐτό θἄπρεπε πρῶτα ἀπ’ ὅλα νά ξεχωρίσουμε καλά-καλά τούς ὅρους. «Ἐπιστήμη» καί «Θρησκεία». Εἶμαι δέ βέβαιος πώς ἡ περίφημη...«σύγκρουση» τῆς Ἐπιστήμης καί Θρησκείας δέν ἔχει καμμιά σχέση οὔτε μέ τήν πραγματική  Ἐπιστήμη, οὔτε μέ τόν ἀληθινό Χριστιανισμό.

Κακοί ἐργάτες τῆς Ἐπιστήμης ἀπ’ τή μία καί ἀδέξιοι κάποτε ἀντιπρόσωποι τῆς θρησκείας ἀπ’ τήν ἄλλη, αὐτοί συγκρούονται μεταξύ τους καί φορτώνουν τίς δικές τους ἁμαρτίες στίς ἴδεες πού τόσο ἄσχημα ἐξυπηρετοῦν.

Ἡ ἀλήθεια εἶναι μία, μ’  ὅποια μορφή κι’ ἄν παρουσιάζεται, καί δέν μπορεῖ νά συγκρούεται μέ τόν ἴδιο τόν ἑαυτό της. Αὐτῆς τῆς μίας ἀλήθείας ὄργανα εἶναι ἡ Ἐπιστήμη καί ἡ Θρησκεία.

Καί ἡ ἀληθινή Ἐπιστήμη καί ἡ ἀληθινή Θρησκεία δέν εἶναι παρά ἡ ἀλήθεια σέ δυό διαφορετικές μορφές. Ἡ Ἐπιστήμη εἶναι ἀλήθεια γιά τά φυσικά πού ἀνακαλύπτονται ἀπ’ τούς ἀνθρώπους καί ἡ Θρησκεία εἶναι ἡ ἀλήθεια γιά τά ὑπερφυσικά πού ἀποκαλύπτονται ἀπό τόν Θεό.

«Σύγκρουση» γίνεται, ὅταν ξεχασθεῖ ἡ γραμμή πού χωρίζει τίς ἐνέργειές τους καί πού ἑνώνει μεταξύ τους καί τά δύο αὐτά μέσα, μέ τά ὁποία ἡ ἀλήθεια φανερώνεται στόν ἄνθρωπο, πού ὁλόψυχα τή γυρεύει σ’ ὅλη του τή ζωή. Ὅσες φορές, δηλαδή, ὁ ἄνθρωπος θέλει νά προχωρήσει πιό πέρα ἀπ’ τά πράγματα, πού ἡ  Ἐπιστήμη μπόρεσε νά ἐξακριβώσει, καί διατυπώνει θεωρίες γιά τήν πιθανή λύση τῶν προβλημάτων, γιά τά ὁποία ἡ Θρησκεία ἔχει μία ἕτοιμη ἀπάντηση, πού δέν θέλει αὐτός νά τήν δεχθεῖ-ἐν ὀνόματι δῆθεν τῆς Ἐπιστήμης-τότε ἔχουμε μία «σύγκρουση» μέ τίς θρησκευτικές ἀρχές. Μά αὐτή ἡ σύγκρουση δέν εἶναι σύγκρουση τῆς Ἐπιστήμης, ἀλλά τῶν θεωριῶν πού βγαίνουν ἔξω ἀπ’ τά βέβαια συμπεράσματα, στά ὁποῖα ἔχει καταλήξει ἡ Ἐπιστήμη. Αὐτή εἶναι ἡ πιό συνηθισμένη, σήμερα τουλάχιστον, μορφή τῆς συγκρούσεως μέ τήν θρησκεία.

Ἀπ’ τήν ἄλλη μεριά, ὅσες φορές οἱ ἀντιπρόσωποι κάποιας Ἐκκλησίας (εὐτυχῶς, ὄχι στήν Ἀνατολική τήν δική μας Ὀρθόδοξη  Ἐκκλησία) νόμισαν πώς θίγεται ἡ θρησκευτική πίστη μέ ἐπιστημονικές γνῶμες πού καθόλου δέν πείραζαν τά προβλήματα πού ἐνδιαφέρουν τήν Θρησκεία (γιατί ἡ Θρησκεία δέν θέλησε ποτέ- εἶναι Βλασφημία τό ἀντίθετο- νά περιορίσει τήν ἐλεύθερη ἔρευνα καί δέν ἐφοβήθηκε ποτέ τήν ἀληθινή Ἐπιστήμη), τότε εἴχαμε μία ἄλλη μορφή συγκρούσεως μέ τήν Ἐπιστήμη πού ὑπεύθυνη δέν ἦταν ἡ Θρησκεία ἡ ἴδια, ἀλλά μερικοί κακοί ἐρμηνευτές τῆς Γραφῆς καί μερικοί κακοί ἀντιπρόσωποι-τῆς Ἐκκλησίας ἐκείνης

Ἡ Θρησκεία  δέν ἀπαγορεύει τήν ἔρευνα-τό «πίστευε καί μή ἐρεύνα» δέν ὑπάρχει πουθενά γιατί δέν φοβᾶται τίποτε ἀπό τήν ἀληθινή Ἐπιστήμη. Δέν εἶναι ὅμως Ἐπιστήμη κάθε γνώμη πού λέγεται στό ὄνομά της ἄν δέν εἶναι ἀποτέλεσμα ἐρεύνης πιστοποιη μένο μέ ἀποδείξεις πού μποροῦν νά βγάλουν ἀπ’ τή μέση κάθε ἀμφιβολία. Οἱ πιθανολογίες πού βγαίνουν πότε μέ τήν μία μορφή πότε μέ τήν ἄλλη, γιά νά ἐξηγήσουν πράγματα πού εἶναι ἀκόμα πηγές προβλημάτων γιά τήν Ἐπιστήμη, εἶναι ἁπλές θεωρίες πού μποροῦν νά γίνουν, μποροῦν ὅμως καί νά μή γίνουν ποτέ ἐπιστημονικά πορίσματα.

Ὅταν αὐτές οἱ πιθανολογίες φθάνουν στό ζήτημα τῆς ἀρχῆς τοῦ κόσμου καί τῆς πρώτης αἰτίας, τότε πιά ἔχομε φιλοσοφικές θεωρίες,  πού εἶναι τόσο πολλές, ὅσοι καί ἐκεῖνοι πού ἀσχολοῦνται μ’ αὐτές. Στά πιθανολογήματα αὐτά ἡ θρησκεία δέν μπορεῖ νά δώσει προσοχή. Ὁ ἀληθινός σοφός, πού μαζί μέ τόν Σωκράτη θά μπορέσει νά ξέρει μέχρι πού φθάνουν οἱ γνώσεις του οἱ πραγματικές, δέν μπορεῖ ποτέ νά ἰχυρισθεῖ, πώς αὐτές οἱ πιθανολογίες μποροῦν ν’ ἀπαιτήσουν νά τά βάλουν μέ τήν θρησκευτική πίστη, στό ὄνομα δῆθεν τῆς Ἐπιστήμης καί τῆς λογικῆς. Ἀφοῦ κι’ αὐτές οἱ θεωρίες δέν ἀπαιτοῦν παρά πίστη γιά νά γίνουν ἀποδεκτές. Δέν μπορεῖ, ἐπίσης ὁ ἀληθινός ἐπιστήονας νά ἰσχυρισθεῖ ποτέ, πώς δέν μπορεῖ, τάχα, νά δεχθεῖ τίποτε ἔξω ἀπ’ τά δεδομένα τῆς ἐπιστήμης του ἀφοῦ γιά τήν ἐξήγηση τόσων καί τόσων φαινομένων τῆς ἐπιστήμης εἶναι ὑποχρεωμένος νά πιστεύει πότε τήν μία καί πότε τήν ἄλλη θεωρία καί ἀφοῦ, γιά νά προχωρήσει ὁποιαδήποτε Ἐπιστήμη στό δρόμο της, ἔχει ἀνάγκη κι’ αὐτή νά βασισθεῖ σ’ ὁρισμένες βασικές ἀρχές πού, ὅσο κι’ ἄν εἶναι φανερές. δέν μποροῦν νά ἀποδειχθοῦν μέ τήν γνωστή μέθοδο τῆς λογικῆς. Κάθε Ἐπιστήμη ξεκινᾶ ἀπό τίς ὁρισμένες αὐτές ἀρχές πού τίς λέμε «ἀξιώματα», καί πού εἴμαστε ὑποχρεωμένοι νά τίς προχωρήσωμε σ’ αὐτήν.

Ἡ Θρησκεία εἶναι «τό ναυαγοσωοτικό», ἐκεῖ πού πελαγώνει καί πνίγεται ἡ Φιλοσοφία, στά βασικά ζητήματα πού ἔχουν ἄμεση σχέση μέ τήν ζωή καί μέ το μέλλον τοῦ ἀνθρώπου, σέ ζητήματα πού δέν μποροῦν νά περιμένουν καί πού ὁ ἄνθρωπος δέν μποροῦσε νά βρεῖ τήν λύση μόνος του. Στά ζητήματα αὐτά καμμιά σύγκρουση δέν γίνεται μέ τήν πραγματική Ἐπιστήμη, γιατί κανένας σήμερα δέν μπορεῖ στό ὄνομα τῆς Ἐπιστήμης νά πεῖ τίποτε γιά τά ζητήματα αὐτά, στά ὁποῖα μονάχα ἡ Θρησκεία ἀπαντᾶ. Ἄς μή κάνουμε, λοιπόν, σύγχυση μεταξύ διαφόρων ἐννοιῶν, γιά νά  μπορέσουμε νά συνεννοούμεθα γιά θέματα τόσο σπουδαῖα, νά μπορέσουμε νά συνεννοούμεθα, ὅταν μιλοῦμε γιά θέματα τόσο σπουδαῖα καί ὑψηλά. Ἡ Ἐπιστήμη δέν ἔχει νά πεῖ τίποτε ἀντίθετο σέ ὅσα διδάσκει ἡ Θρησκεία, γιατί αὐτά τά ζητήματα εἶναι ἔξω ἀπό τά ὅρια τῶν γνώσεων, πού ἀποκτᾶ ὁ ἄνθρωπος μέσα στά ἐργαστήριά του. Οὔτε ἡ Θρησκεία ἔχει καμμία ἀξίωση νά ἀναμιγνύεται σέ ζητήματα πού μπορεῖ νά βρεῖ ὁ ἄνθρωπος μόνος του μέ τά μέσα πού τόν χάρισε ὁ Θεός. Ὅταν καί οἱ φυσικοί Ἐπιστήμονες καί οἱ χριστιανοί Θεολόγοι δέν βγαίνουν ἀπό τά ὅρια τοῦ προορισμοῦ τους, σύγκρουση καμμιά δέν μπορεῖ νά συμβεῖ.

Αὐτή εἶναι ὅλη ἡ ἀλήθεια.