Ἅγιος Ἰωάννης Πρόδρομος καί Βαπτιστής
Τό κήρυγμά του καί ἡ ἀποδοχή του
Τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ
Τό κήρυγμα τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ.
Θά προσπαθήσουμε νά δώσουμε ἕνα σύντομο διάγραμμα τοῦ κηρύγματος τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ ἐξ ἀφορμῆς τῆς ἑορτῆς τοῦ Γενεθλίου του.
1ον Ὁ Ἰωάννης κηρύττει τήν ριζική μεταστροφή τοῦ ἀνθρώπου, τήν μετάνοια. Ὡς τόπος δράσεώς του ἀναφέρεται ἡ ἔρημος κοντά στόν Ἰορδάνη ὡς χρόνος τό 150 ἔτος τοῦ αὐτοκράτορα τῆς Ρώμης Τιβερίου (Λουκᾶ γ΄ 1) δηλαδή τό 28/29 μ.Χ. ἤ 27/28 μ.Χ. Μέ τήν ἔξοδο του στήν ἔρημο ὁ ἅγιος Ἰωάννης ἐξαίρει τόν ἐσχατολογικό χαρακτῆρα τοῦ κυρύγματος του. Γιατί ὅπως κάποτε ὁ Ἰσραηλιτικός λαός βίωσε στήν ἔρημο τήν ἐγγύτητα καί τήν θαυμασία βοήθεια τοῦ Θεοῦ του, ἔτσι ἀναμενόταν πώς ὁ Θεός στούς ἔσχατους χρόνους πάλι στήν ἔρημο θά ἔλθει κοντά στό λαό Του.
2ον Ὁ ἅγιος Ἰωάννης κηρύττει πώς τό τελικό δικαστήριο ἔφτασε καί προσκαλεῖ σέ μετάνοια κατά τήν ἔσχατη ὥρα. Ἡ ἐρχόμενη κρίση διαλύει κάθε ἀσφάλεια πού νομίζει κανείς ὅτι ἔχει καί ἀφαιρεῖ τήν ὅποια ἀξία τῆς ἐπίκλησις πώς ἀνήκει στόν ἐκλεκτό λαό τοῦ Θεοῦ.
« Ὀχιᾶς γεννήματα, ποιός σᾶς εἶπε πώς ἔτσι θά ξεφύγετε ἀπό τήν ὀργή τοῦ Θεοῦ πού πλησιάζει: Ἄν θέλετε νά γλιτώσετε, κάνετε ἔργα πού ταιριάζουν σ’ αὐτούς πού πραγματικά μετανοοῦν. Και μήν αὐταπατάστε λέγοντας, «καταγόμαστε ἀπό τόν Ἀβραάμ». Νά εἶστε βέβαιοι πώς ὁ Θεός, ἀκόμη κι ἀπ’ αὐτές ἐδῶ τίς πέτρες μπορεῖ νά κάνει ἀπογόνους του Ἀβραάμ. Τό τσεκούρι βρίσκεται κιόλας στή ρίζα τῶν δέντρων. Κάθε δέντρο πού δέ δίνει καλό καρπό θά κοπεῖ σύρριζα καί θά ριχτεῖ στή φωτιά » (Ματθαίου γ΄ 7-10. Πρβλ. Λουκᾶ γ΄, 7-9).
3ον. Ἀναγγέλλει τήν ταχεία ἔλευση τοῦ ἐρχομένου πού θά στήσει τό δικαστήριο. Δέν ἀναφέρεται τό ὄνομά του, δέν μνημονεύεται ὁ ἀναμενόμενος ἀπό τόν λαό Υἱός τοῦ Δαβίδ. Στό κήρυγμα τοῦ Βαπτιστοῦ γίνεται λόγος γιά τόν ἐρχόμενο (Ματθαίου γ΄1) γιά τόν ἰσχυρότερο (Μάρκου α΄ 7) ἤ «γι’ αὐτόν» (Μάρκου α΄ 8). Στόν Ἰωάννη δοκιμάζεται ὁ ἄνωθεν ἐρχόμενος (γ΄31). Ἐξαίρει τήν σαφή ὑπεροχή τοῦ ἐρχόμενον, πῶς δηλαδή εἶναι ἀξιος νά τοῦ προσφέρει τήν ὑπηρεσία τοῦ ἐσχάτου τῶν δούλων καί νά τοῦ λύσει τά κορδόνια ἀπό τά σανδάλια του. Ὁ ἐρχόμενος κρατάει στό χέρι του τό φτυάρι γιά νά ξεχωρίσει τό στάρι ἀπό τό ἄχυρο, νά φέρει τό στάρι στήν ἀποθήκη καί νά ρίξει τό ἄχυρο στήν φωτιά (Ματθαίου γ΄ 12, Λουκᾶ γ΄ 17).
Ὁ Ἰωάννης βαφτίζει μέ νερό, ὁ ἐρχόμενος ὅμως θά βαφτίσει μέ φωτιά δηλαδή θά ἐπιτελέσει τό ἐσχατολογικό δικαστήριο.
4ον Ὁ ἅγιος Ἰωάννης τελεῖ τό βάπτισμα μετανοίας. Τό στοιχεῖο αὐτό ὑπῆρξε χαρακτηριστικό τῆς δραστηριότητος του ὥστε νά λάβει τό προσωνύμιο Βαπτιστής. Τό Βάπτισμα τελεῖται ἐν ὄψει τοῦ ἐγγίζοντος δικαστηρίου τῆς ὀργῆς, ὥστε οἱ βαπτιζόμενοι νά καθαρισθοῦν καί νά σωθοῦν. Ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν δέν θά τούς διαφυλάξει ἀπό τήν ἐπερχόμενη καταστροφή.
5ον Ὁ Ἰησοῦς Χριστός ἦλθε στόν Ἰωάννη γιά νά βαπτισθεῖ (Μάρκου α΄ 9). Ἡ πληροφορία αὐτή ἔχει ἀναμφισβήτητα ἱστορικό χαρακτῆρα καί περιεχόμενο. Αὐτή ὅμως ἡ ἐνέργεια τοῦ Ἰησοῦ δημιουργεῖ τήν ἐρώτηση γιατί ὁ Ἰησοῦς νά δεχθεῖ νά βαπτισθεῖ τό «βάπτισμα τῆς μετανοίας».
Ἀπάντηση μᾶς δίδει ὁ διάλογος πού διεξήχθει μεταξύ τοῦ Ἰωάννη καί τοῦ Ἰησοῦ (Ματθαίου γ΄ 14).
Μέ τό βάπτισμά Του ὁ Ἰησοῦς τοποθετεῖ τόν ἑαυτό του μεταξύ τῶν ἁμαρτωλῶν. Μέ τό «σύ εἶ ὁ υἱός μου ὁ ἀγαπητός» τοῦ Ψαλμοῦ β΄ 7 διακηρύσσεται ὅτι ὁ Ἰησοῦς εἰσέρχεται στό μεσσιανικό του λειτούργημα. Ὁ Ἰησοῦς ἀποκαλύπτεται πώς εἶναι αὐτός πού εἶναι ὁ ἀγαπητός υἱός, ὁ ἐκλεκτός τοῦ Θεοῦ.
Ἡ ἀποδοχή τοῦ κηρύγματος
τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ
Στήν συνέχεια θά δοῦμε τό πῶς οἱ σύγχρονοι τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ ἀποδέχονταν τό κήρυγμά του:
1ον. Ὁ Ἰουδαϊκός λαός ἀποδεχόταν τό κήρυγμα τοῦ ἁγίου Ἰωάννου καί ἔπραττε σύμφωνα μ’ αὐτό.
Ἀπό τίς ἀναφορές τῶν Εὐαγγελιστῶν συνάγεται, ὅτι ὁ Ἰουδαϊκός λαός ἐκτιμοῦσε τόν ἅγιο Ἰωάννη, ἐπειδή τόν θεωροῦσε προφήτη. Ἀκόμη οἱ σύγχρονοι του Ἰουδαῖοι τόν θεωροῦσαν ὅτι εἶναι ὁ Μεσσίας (Λουκᾶ γ΄15). Γι’ αὐτό καί ἀποδέχονταν τό κήρυγμα του καί προσήρχοντο νά βαπτιστοῦν ἐξομολογούμενοι τίς ἁμαρτίες τους.
«Σ’ αὐτὸν τόν ἄνθρωπο πήγαινε τότε ὅλος ὁ κόσμος, ἀπὸ τὰ Ἱεροσόλυμα κι ἀπ’ ὅλη τὴν Ἰουδαία, κι ἀπ’ ὅλη τὴν περιοχὴ τοῦ Ἰορδάνη. Ἔρχονταν καί τούς βάφτιζε στόν Ἰορδάνη ποταμό, καθώς ὁμολογοῦσαν τίς ἁμαρτίες τους» (Ματθαίου γ΄5-6)
Οἱ Ἰουδαῖοι ἔδειχαν τήν ἱκανοποίησή τους δοξάζοντας τόν Θεό πού τούς ἔστειλε τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Βαπτιστή : «Ὅλος ὁ κόσμος, πού ἄκουσε τὸ κήρυγμα τοῦ Ἰωάννη, ἀκόμη κι οἱ τελῶνες βαφτίστηκαν ἀπ’ αὐτόν, γιατί πίστεψαν πώς τὸν ἔστειλε ὁ Θεός » (Λουκᾶ ζ΄29)
2ον. Οἱ πνευματικοί Ἡγέτες τῶν Ἰουδαίων δέν λάμβαναν ὑπ’ ὄψι τους ὅσα κήρυττε ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής.
Ὁ Κύριος στηλίτευσε τούς ἀρχιερεῖς (θρησκευτικοί ἡγέτες) καί τούς πρεσβυτέρους (πολιτικοί ἡγέτες) τῶν Ἰουδαίων πού δέν ἀνταποκρίθηκαν στό κήρυγμα τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ νά μετανοήσουν καί νά βαπτιστοῦν. «Γιατί ἦρθε σ’ ἐσᾶς ὁ Ἰωάννης κηρύττοντας τὴν ὁδὸ τῆς σωτηρίας, καὶ δὲν τὸν πιστέψατε οἱ τελῶνες ὅμως καὶ οἱ πόρνες τὸν πίστεψαν ἐνῶ ἐσεῖς, παρ’ ὅλο πού τοὺς εἴδατε, δὲ μετανιώσατε οὔτε τότε γιὰ νὰ τὸν πιστέψετε» (Ματθαίου κα΄32)
3ον. Ὁ κυβερνήτης τῆς Γαλιλαίας καί τῆς Ὑπεριορδανίας, τῆς περιοχῆς στήν ὁποία ὑπάγονταν καί ἡ περιοχή πού ἐκήρυττε ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Βαπτιστής ὁ Ἠρώδης ὁ Ἀντίπας ἐσέβετο τόν ἅγιο Ἰωάννη, ἄκουε εὐχάριστα τό κήρυγμά του, ἀλλά δέν ἐφήρμοζε αὐτά πού ἄκουε. Ἡ προσοχή του ἦταν ἐπιφανειακή, ρηχή, χωρίς οὐσιαστική ἀποδοχή. Γι’ αὐτό καί ὅταν κλήθηκε νά τηρήσει τήν ὑπόσχεση του πρός τήν ἀνεψιά του Σαλώμη (ἦταν θυγατέρα τοῦ ἑτεροθαλοῦς ἀδελφοῦ του Φιλίππου) δέν δίστασε νά ἀποκεφαλίσει τόν ἅγιο. «Γιατί ὁ Ἡρώδης φοβόταν τὸν Ἰωάννη, ἐπειδὴ ἤξερε ὅτι ἦταν δίκαιος κι ἅγιος ἄνθρωπος. Γι’ αὐτὸ τὸν προστάτευε, ἔκανε πολλὰ ἀπ’ αὐτὰ πού τὸν ἄκουσε νὰ λέει καὶ τὸν ἄκουγε εὐχαρίστως» (Μάρκου στ΄ 20). «Ὁ βασιλιὰς λυπήθηκε, ἐξαιτίας ὅμως τοῦ ὅρκου ποῦ εἶχε δώσει μπροστὰ στοὺς καλεσμένους δὲν ἤθελε νὰ τῆς τὰ ἀρνηθεῖ. Ἔστειλε τότε ἀμέσως ὁ βασιλιὰς ἕνα στρατιώτη τῆς φρουρᾶς μὲ τὴ διαταγὴ νὰ φέρει τὸ κεφάλι τοῦ Ἰωάννη » (Μάρκου στ΄ 26-27)
