Θεολογική προσέγγιση τῆς ἔννοιας τοῦ μ ί σ ο υ ς

Τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ

 

                                                           

Τό μῖσος εἶναι ἀντίθετο τῆς ἀγάπη, ἀλλά εὑρίσκεται ἐπίσης κοντά της.

1. Γιατί καί πῶς τό μῖσος ἐμφανίζεται στήν ἀνθρωπότητα;

Τό μῖσος ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους εἶναι μία καθημερινή πραγματικότητα. Ἡ Γένεση σημειώνει τήν ἐμφάνιση ἀπό τήν πρώτη κιόλας ἀνθρώπινη γενιά καί οἱ σοφοί τῆς Βίβλου ξέρουν νά ἐξετάζουν τό μῖσος μέ διαυγῆ κρίση.

            Δέχονται ὅτι εἶναι ἕνας καρπός τῆς ἁμαρτίας. Ἐμπνευστής του καί Πατέρας του εἶναι ὁ Διάβολος, ἐπειδή ὁ Θεός ἔχει πλάσει τούς ἀνθρώπους ἀδελφούς γιά νά ζοῦν μέ ἀμοιβαία ἀγάπη.

            Ἡ τυπική περίπτωση τοῦ Κάϊν ἐπιβεβαιώνει καθαρά τήν πορεία τοῦ μίσους πού γεννιέται ἀπό τήν ζήλεια, τείνει στήν ἐκμηδένιση τοῦ ἄλλου καί ὁδηγεῖ στήν ἀδελφοκτονία.

2. Ἀπό τίς μακρινές του ρίζες τό σχῆμα «φθόνος-μῖσος-ἀνθρωποκτονία» ἐφαρμόζεται πάντοτε μέ τήν ἴδια κατεύθυνση: «Ὁ ἀσεβής μισεῖ τόν δίκαιο καί τοῦ συμπεριφέρεται ἐχθρικά», κατά τό ἀποστολικό «πάντες οἱ θέλοντες εὐσεβῶς ζῆν διωχθήσονται» (Πρός Τιμόθεον Β΄ γ΄ 12)

Ἰσχύει διαρκῶς ὁ νόμος κατά τόν ὁποῖο αὐτός πού ἀγαπᾶ τόν Θεό καί πιστεύει σ’ Αὐτόν μισεῖται εἴτε γιατί διαφέρει ἀπό τούς ἀπίστους καί ἡ διαφορά αὐτή προκαλεῖ φθόνο εἴτε γιατί ἀποτελεῖ ζωντανή ἐπίκριση τῶν ἁμαρτωλῶν.

«Εἰ ὁ κόσμος ὑμᾶς μισεῖ, γινώσκετε ὅτι ἐμὲ πρῶτον ὑμῶν μεμίσηκεν. εἰ ἐκ τοῦ κόσμου ἦτε, ὁ κόσμος ἂν τὸ ἴδιον ἐφίλει· ὅτι δὲ ἐκ τοῦ κόσμου οὐκ ἐστέ, ἀλλ' ἐγὼ ἐξελεξάμην ὑμᾶς ἐκ τοῦ κόσμου, διὰ τοῦτο μισεῖ ὑμᾶς ὁ κόσμος» (Ἰωάννου ιε΄ 18-19)

3. Σ’ αὐτό τό μῖσος τοῦ ὁποίου εἶναι θῦμα ὁ δίκαιος δέν μπορεῖ νά ἀνταποδίδει τό μῖσος.

«Μὴ νικῶ ὑπὸ τοῦ κακοῦ, ἀλλὰ νίκα ἐν τῷ ἀγαθῷ τὸ κακόν» (Πρός Ρωμαίους ιβ΄ 21)

καί ὁ Κύριος «Λοιδορούμενος οὐκ ἀντελοιδόρει, πάσχων οὐκ ἠπείλει» (Α΄ Πέτρου β’ 23)

4. Ὁ Θεός δέν μπορεῖ νά μισεῖ καμία ἀπό τίς ὑπάρξεις πού ὁ Ἴδιος δημιούργησε καί θά ἦταν ὕβρις νά κατηγορηθεῖ ὁ Θεός τῆς ἀγάπης γιά μῖσος πρός τόν λαό Του.

Ἡ ἴδια ἡ ἀγάπη Του συνεπάγεται ἀποστροφή ἤ ἀπέχθεια γιά τήν ἁμαρτία. Μισεῖ τήν εἰδωλολατρεία, τήν ὑποκρισία, ὅταν ἰδιαίτερα ἐκδηλώνεται στήν λατρεία, τήν ἁρπαγή καί τό ἔγκλημα. 

Τό ὁλοκληρωτικά ἀσυμβίβαστο πού ὀρθώνει ὁ ἁμαρτωλός μέ τά σφάλαματά του ἀνάμεσα στόν Θεό καί στόν ἑαυτό του ἐκφράζεται στήν Ἁγία Γραφή μέ τήν ὁρολογία τοῦ μίσους. Ὅταν ὁ ἁμαρτωλός ταυτίζεται μέ τήν ἁμαρτία του ζώντας χωρίς μετάνοια, γίνεται ἐχθρός τοῦ Θεοῦ. Ὁ βίαιος ἄνθρωπος, ὁ εἰδωλολάτρης, ὁ ὑποκριτής, ὅλοι οἱ κακοποιοί, οἱ ἄπιστοι μισοῦν τόν Θεό και γίνονται ἐχθροί τοῦ Θεοῦ.

5. Μέ τήν ἐμφάνισή Του σ’ ἕνα κόσμο συγκλονισμένο ἀπό τό πάθος τοῦ μίσους ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός βλέπει νά συγκλίνουν στό πρόσωπό Του οἱ διάφορες μορφές τοῦ μίσους.

Τό μῖσος γιά τόν ἐκλεκτό τοῦ Θεοῦ πού τόν φθονοῦν

Τό μῖσος γιά τόν δίκαιο πού ἡ παρουσία του ἐλέγχει καί καταδικάζει τούς ἁμαρτωλούς.

Ὁ Ἰησοῦς Χριστός πεθαίνει λοιπόν θῦμα τοῦ μῖσος, ἀλλά μέ τόν θάνατό Του σκοτώνει τό μῖσος, γιατί αὐτός ὁ θάνατος εἶναι μία πράξη ἀγάπης πού ξαναφέρνει τήν ἀγάπη στόν κόσμο καί τήν θεμελιώνει μέσα σ’ αὐτόν ὁριστικά

6. Ὅποιος ἀκολουθεῖ τόν Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό θά ἔχει τήν ἴδια τύχη. Οἱ μαθητές Του θά μισηθοῦν γιά τό Ὄνομά Του. Ὡστόσο δέν πρέπει νά ἐκπλήσσονται, μᾶλλον νά χαίρονται γιατί ἔτσι συμμερίζονται τήν μοίρα τοῦ Διδασκάλου τους.
7. Οἱ μαθητές τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ μισοῦν τόν κακό καί ὄχι τούς ἁμαρτωλούς.Ὅπως ὁ Ἰησοῦς, καταλαβαίνουν καλά, ὅτι ὑπάρχει ριζική ἀντίθεση ἀνάμεσα στό Θεό, στίς κοσμικές ἐπιθυμίες, στό σαρκικό φρόνημα, στά χρήματα. Γιά νά ἐξαλείψουν μέσα τους κάθε συνενοχή μέ τό κακό θά ἀπαρνηθοῦν τά πάντα καί θά φθάσουν σέ σημεῖο νά μισήσουν ἀκόμα καί τούς ἑαυτούς τους. Ἀλλά πρός τούς ἄλλους ἀνθρώπους οἱ μαθητές δέν θά ἔχουν καθόλου μῖσος στήν καρδιά τους.

Ὁ χριστιανός ἀγαπᾶ ὅλους τούς ἀνθρώπους καί μισεῖ τόν ἑαυτό του. Ὁ χριστιανός ξέρει πώς μόνο ἡ ἀγάπη δίνει ζωή καί κάνει τόν ἄνθρωπο νά μοιάζει μέ τόν Θεό.  

Στήν πρός Διόγνητον ἐπιστολή, πού γράφτηκε στά τέλη τοῦ 2ου αἰώνα ὁ συγγραφέας ἐξηγεῖ  ὅτι ὁ κόσμος μισεῖ τούς Χριστιανούς, ὅπως ἡ σάρκα μισεῖ τήν ψυχή:

«Μισεῖ ἡ σάρκα τήν ψυχή καί τήν πολεμᾶ ἐνῶ σέ τίποτε δέν τήν ἀδικεῖ, μόνο καί μόνο γιατί τήν ἐμποδίζει νά ριφθεῖ στίς ἡδονές. Ἔτσι καί ὁ κόσμος μισεῖ τούς Χριστιανούς, ἐνῶ σέ τίποτε οἱ χριστιανοί δέν τόν ἀδικοῦν, μόνο καί μόνο γιατί ἀντιτάσσονται στίς ἡδονές». (Πρός Διόγνητον Ἐπιστολήν, ΒΕΠΕΣ τ. 2 σ. 253).

Γι’ αὐτό ὁ κόσμος καί στίς ἡμέρες μας ἐπιδιώκει οἱ Χριστιανοί νά συσχηματισθοῦν μαζί τους καί νά ἀποδεχθοῦν τούς κανόνες πού ἐπιβάλλει, ὥστε νά μήν ὑπάρχει τό παράδειγμα καί ἑπομένως ὁ ἔλεγχος ἀπό τήν ἄλλη, τήν παραδείσια ζωή...