Τῇ 27ῃ Μνήμη τοῦ ἁγίου ἐνδόξου μεγαλομάρτυρος
καὶ ἰαματικοῦ Παντελεήμονος, τοῦ Ἀναργύρου καί Θαυματουργοῦ
- 1. Γέννηση καί ἀνατροφή
Ἤκμασε περὶ τὰ τέλη τοῦ τρίτου μετὰ Χριστὸν αἰῶνος καὶ τὰς ἀρχὰς τοῦ τετάρτου ἐπὶ τοῦ αὐτοκράτορος Διοκλητιανοῦ. Κατήγετο δὲ ὁ Παντελεήμων ἐκ τῆς Νικομηδείας, καὶ ὁ μὲν πατήρ του ὠνομάζετο Εὐστόργιος, ἡ δὲ μήτηρ του Εὐβούλη. Αὕτη ἐπρέσβευε τὴν χριστιανικὴν θρησκείαν, καὶ εἰς αὐτὴν ἀνέτρεφε τὸν μικρὸν Παντελεήμονα, ἀπέθανεν ὁμως προώρως καὶ τὸν ἀφῆκεν εἰς τὰς φροντίδας τοῦ πατρός του, ὁ ὁποῖος δυ στυχῶς ἦτο εἰδωλολάτρης.
᾿Αλλὰ τὰ καταβληθέντα εἰς τὴν ἁπαλὴν καὶ ἀγαθὴν ψυχὴν τοῦ παιδὸς σπέρματα τῆς χριστιανικῇς ζωῆς δὲν ἐξηφανίσθησαν. Ἡ ἀνάμνησις τῆς εὐσεβοῦς καὶ φιλοστόργου μητρὸς παρέμεινε πάντοτε ζωηρὰ εἰς τὴν ψυχὴν αὐτοῦ. Ἐπειδὴ δὲ καὶ ὁ Εὐστόργιος ἦτο φύσει ἀγαθὴ καρδία καὶ διετήρει μετ᾽ ἀγάπης τὴν μνήμην τῆς ἀποθανούσης γυναικός του, ὁ Παντελεήμων ἀνετρέφετο χωρὶς νὰ καταβάλληται ἰδιαιτέρα τις προσπάθεια πρὸς διέγερσιν ἐν τῇ ψυχῇ αὐτοῦ ἀντιπαθείας τινὸς κατὰ τῆς θρησκείας τῆς μητρός του. Οὕτω ἔφθασεν εἰς τὴν νεανικὴν ἡλικίαν χριστιανὸς μὲν ὄχι ἀκόμη, ἀλλὰ μὲ τὴν ψυχικὴν κλίσιν μᾶλλον πρὸς τὸν Χριστὸν παρὰ πρὸς τοὺς θεοὺς τῶν εἰδώλων.
- 2.Τό βάπτισμα εἰς Χριστόν
Ἐν τοιαύτῃ διαθέσει τὸν ἐγνώρισεν ὁ ἱερεὺς Ἑρμόλαος, διακεκριμένος τῆς ᾿Εκκλησίας λειτουργὸς καὶ διὰ τὴν παιδείαν, καὶ διὰ τὸν ζῆλον καὶ διὰ τὴν ὅλην αὐτοῦ ἀρετήν. Εἶχε δὲ τότε τελειώσει ὁ Παντελεήμων τὰ ἐγκύκλια μαθήματα καὶ ἐπλησίαζε νὰ περατώσῃ καὶ τὰς ἰατρικὰς σπουδάς του. Ἡ γνωριμία ἐκείνη ἀνεζωπύρησεν ὅλην τὴν φλόγα τῆς χριστιανικῆς εὐσεβείας, τὴν ὁποίαν εἶχεν ἀνάψει ἡ μητρικὴ ἐπιμέλεια. ᾿Αφοῦ δὲ ἐδιδάχθη καλῶς τὸ δόγμα καὶ τὰς λοιπὰς ἀληθείας καὶ τὰς ἐντολὰς τῆς θρησκείας, ὁ υἱὸς τῆς Εὐβούλης καὶ τοῦ Εὐστοργίου ἐδέχθη τὸ ἅγιον βάπτισμα ἐν ἀγνοίᾳ τοῦ πατρός του.
Τὸ ἀπέκρυψεν ἀπὸ φόβον ; Ὄχι. ᾿Αλλ᾽ ἤξευρεν ὅτι ὁ πατήρ του ἔπρεπε προηγουμένως νὰ διαφωτισθῇ, ἀμέσως δὲ τότε ἦτο ὁ κατάλληλος χρόνος.
- 3. Πράξεις χριστιανικῆς φιλαδελφείας καί εὐεργεσίας.
Ἡ εὐκαιρία ἐπαρουσιάσθη μετ᾽ οὐ πολύ. Ὁ Παντελεήμων, τελειώσας τὰς ἰατρικὰς αὐτοῦ σπουδάς, ἐχρησιμοποίει τὴν ἐπιστήμην του ὑπὲρ τῶν ἀπόρων ἰδίᾳ ἀσθενῶν, προστρέχων μετὰ μοναδικῆς προθυμίας εἰς τὰς καλύβας των καὶ βοηθῶν αὐτοὺς χρηματικῶς ἐξ ἰδίων του. Ἡ θεία πρόνοια καὶ ἀγαθότης ηὐλόγησε πλουσίως τὴν ἀγαθοεργὸν ταύτην διάθεσιν καὶ συμπεριφορὰν του. Τῷ ἐδώρησε δηλαδὴ τὸ χάρισμα τοῦ θεραπεύειν ἀσθενεῖς μὲ μόνην τὴν προσευχὴν του. Οὕτω ἐθεράπευσέ ποτε καὶ ἕνα τυφλόν, τὸν ὁποῖον οἱ συγγενεῖς του εἶχον φέρει εἰς τὸν πατρικὸν του. Παντελεήμονος οἶκον. Ἐνῷ δὲ ἀνέβλεπον οἱ σωματικοὶ ὀφθαλμοὶ τοῦ τυφλοῦ, ἀνωτέρα ἀκόμη ἀνάβλεψις ἐτελέσθη εἰς τὴν ψυχὴν τοῦ Εὐστοργίου. Ὁ υἱὸς ἔφερε πρὸς τὴν ἀλήθειαν καὶ τὴν ὁδὸν τῆς αἰωνίου ζωῆς τὸν πατέρα. Καὶ αἱ χεῖρες τοῦ Ἑρμολάου ἐβάπτισαν καὶ αὐτὸν ἐν ἀγαλλιάσει. Στιγμὴ ἐξόχως φαιδρὰ καὶ χαρμόσυνος διὰ τὴν ὁποίαν θὰ ἐσκίρτησεν ἐν τῷ Παραδείσῳ ἡ μακαρία ψυχὴ τῆς Εὐβούλης. Καὶ τότε πατὴρ καὶ υἱὸς ἡμιλλῶντο εἰς πράξεις χριστιανικῆς φιλαδελφίας καὶ εὐεργεσίας. ᾿Απέλυσαν ὅλους των τοὺς δούλους, ἐχάρισαν ὅλα τὰ πρὸς τὸν Εὐστόργιον διαφόρων ὀφειλετῶν χρέη, ἐμοίρασαν ἀφειδῶς βοηθήματα καὶ ἐλέη, ὁ δὲ Παντελεήμων ἐξηκολούθει καὶ τὴν θεραπευτικήν του διακονίαν.
- 4. Καταγγελίες ἐνώπιόν του στόν Διοκλητιανό
Οὐδὲ περιωρίζετο μόνον εἰς αὐτήν. Εἰσερχόμενος εἰς οἰκίας ἐδίδασκε τὸ Εὐαγγέλιον καὶ εἵλκυεν εἰς αὐτὸ ψυχὰς πλείστας. Διὰ τοῦτο τὸν κατήγγειλαν εἰς τὸν αὐτοκράτορα Διοκλητιανόν, ὅτε οὗτος ἐξέδωκε τὸ κατὰ τῶν χριστια᾿ γῶν Διάταγμα. Ὁ Διοκλητιαγός, ἀκούσας ὅτι εἰς τὸν Παντελεήμονα ἀπεδίδοντο θεραπεῖαι διὰ θαυμάτων, προσεκάλεσεν αὐτὸν ἐνώπιόν του, ἕτοιμος νὰ τὸν βραβεύσῃ ἡγεμονικώτατα, ἐὰν συνήνει νὰ εἴπῃ ὅτι τὰς θεραπείας ἐπετύγχαγεν ἐπικαλούμενος τὸν ᾿Ασκληπιόν. ᾿Αλλ᾽ ὁ φιλαλήθης καὶ γενναῖος Χριστιανὸς ἐδήλωσεν ὅτι αἱ δι᾽ αὐτοῦ γενόμεναι θεραπεῖαι ἐτελοῦντο ἐν ὀνόματι τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
-Δύνασαι καὶ ἐνώπιόν μου νὰ τὸ ἀποδείξῃς; ἠρώτησε τὸν Παντελεήμονα ὁ αὐτοκράτωρ.
Ὁ Χριστὸς ἀπήντησεν ἐκεῖνος, τελεῖ τὰ θαυμάσιά του πρός φωτισμὸν καὶ πληροφορίαν πάσης ψυχῆς. Τότε ὁ Διοκλητιαγὸς διέταξε καὶ προσήγαγον παραλυτικόν τινα.Ἔπασχεν οὗτος χρονίαν καὶ βαρυτάτην παραλυσίαν, ἡ ὁποία ἐθεωρεῖτο πλέον ὁριστικῶς ἀθεράπευτος. ᾿Αλλ᾽ ἡ προσευκὴ τοῦ Παντελεήμονος ἀπήλλαξε τὸν ἄνθρωπον ἀπὸ τῆς νόσου. Εἰς τὴν φωνὴν «ἐν ὀνόματι τοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἀνορθοῦντος τοὺς κατερραγμένους, ἔγειραι καὶ περιπάτει», ὁ παραλυτικὸς ἐστερεῴθη ἐπὶ τῶν ποδῶν του, εὐκίνητος δὲ καὶ νεανικὸς ἀνεῦρε τὸ περιπάτημά του.
- 5. Ἡ προστασία τοῦ Θεοῦ στά βασανιστήριά του
Ὁ Διοκλητιανὸς κατεπλάγη, ἀλλ᾽ ἡ ψυχή του ἔμεινε τυφλὴ πρὸ τοῦ φωτός. Οἱ εἰδωλολάτραι ἱερεῖς ἐβόησαν ὅτι ἡ θεραπεία ἔγινε διὰ μαγείας, ἠξίωσαν δὲ τὸν βασανισμὸν τοῦ Παντελεήμονος. Καὶ ὁ αὐτοκράτωρ διέταξεν.
α΄. Σιδηροῖ ὄνυχες διήνοιξαν τὰς πλευρὰς τοῦ μάρτυρος, αἱ δὲ φλόγες ἀνημμένων λαμπάδων κατέκαυσαν ἔπειτα τὰς πληγάς. ᾿Αλλ᾽ ὁ Θεὸς τῶν χριστιανῶν ἐξεδήλωσε καὶ πάλιν τὴν δύναμίν Του. Ἐνῷ ὁ Παντελεήμων ἀπηύθυνε θερμὰς τὰς δεήσεις του παρακαλῶν νὰ τοῦ χορηγηθῇ ὑπομονὴ καὶ καρτερία, τοῦ ἐδόθη τι πλειότερον. Αἱ λαμπάδες ἐσβέσθησαν καὶ αἱ πληγαί του εἰς τὴν στιγμὴν ἐθεραπεύθησαν ἐντελῶς.
β΄. Παρόμοιον θαῦμα ἐπανελήφθη καὶ ὅτε κατόπιν ἐρρίφθη ὁ μάρτυς εἰς ζέοντα λέβητα. ᾿Εκεῖνος ἀνέκραξεν «Εἰσάκουσον ὁ Θεὸς τῆς φωνῆς μου. Ἐν τῷ δέεσθαί με πρὸς σὲ ἀπὸ φόβου ἐχθροῦ ἐξελοῦ τὴν ψυχήν μου» τὸ δὲ ἐντὸς τοῦ λέβητος ὕδωρ, ἔγεινεν ἀμέσως ψυχρὸν καὶ ἀβλαβέστατον. Τὸ γεγονὸς ἐπέφερε κατάπληξιν, ὁ δὲ Παντελεήμων δὲν ἔπαυε νὰ φωνῇ «πρὸς Θεὸν ἐκέκραξα καὶ εἰσήκουσέ μου.»
γ΄. Καὶ εἰς θηρία ἄγρια ἀκολούθως ἐρρίφθη ὁ μάρτυς ἐντὸς ἀμφιθεάτρου. ᾿Αλλὰ καὶ ἐδῶ τὸ θαῦμα δὲν καθυστέρησε. Λέων καὶ ἄρκτος καὶ τίγρις ἀπολυθέντα τὸ ἕν μετὰ τὸ ἄλλο κατὰ τοῦ Παντελεήμονος, δὲν τὸν ἔβλαψαν διόλου ἀλλὰ προσῆλθον πρὸς αὐτὸν ἥμερα καὶ προσηνῆ, μολονότι ἐπὲ τρεῖς ἡμέρας ἐξεπίτηδες δὲν τοῖς εἶχον δώσει διόλου τροφήν, διὰ νὰ τὰ καταστήσουν περισσότερον ἐπιθετικὰ καὶ αἱμοδιψῆ.
- 6. Ὁ ἀποκεφαλισμός του
Τέλος ἡ κεφαλὴ τοῦ μάρτυρος ἔπεσε ὑπὸ τὸ ξίφος τοῦ δημίου. ᾿Απῆλθε δὲ ἀπὸ τοῦ κόσμου τούτου εἰς ἀκμὴν νεότητος καὶ κάλλους, διὰ νὰ ἀναστηθῇ κατὰ τὴν ἡμέραν τὴν μεγάλην καὶ περιβληθῇ νεότητα, ἥτις θὰ μένῃ αἰωνίως ἄφθαρτος, καὶ κάλλος, τὸ ὁποῖον θὰ ἀνθῇ περίλαμπρον πάντοτε καὶ ἀμάραντον.
Διδάσκαλος εἰς τὴν ἰατρικὴν τοῦ Παντελεήμονος ἀναφέρεται ὁ Εὐφρόσυνος, ἐκ δὲ τοῦ λειψάνου τοῦ ἁγίου ἡ κεφαλὴ ἦτο κατατεθειμένη εἰς τὸν ἐν Ναρσοῦ ναόν του κατὰ τὸν δέκατον αἰῶνα. Εἶχε δὲ κτίσει τὸν ναὸν τοῦτον ὁ στρατηγὸς Ναρσῆς ὁ ἐπὶ τοῦ αὐτοκράτορος Μαυρικίου.
