Ὁ Ἀποκαλυπτόμενος (Κυριακή τῆς Σαμαρείτιδος)
Τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ
Α΄. Κατά τήν Ε΄ Κυριακή τῆς περιόδου τοῦ Πεντηκοσταρίου στήν θεία Λειτουργία ἀναγινώσκεται ἡ σχετικῶς ἐκτενής περικοπή τῆς Σαμαρείτιδος ἡ ὁποία εἶναι μία ἀπό τίς περιφημότερες περικοπές τῆς Καινῆς Διαθήκης
«Τὸ γεγονὸς τῆς περικοπῆς μας συνέβη πρὸ τῆς φυλακίσεως τοῦ ᾿Ιωάννου Βαπτιστοῦ, ἑπομένως κατὰ τὴν ἀρχὴν τῆς δημοσίας δράσεως τοῦ Χριστοῦ (Ἰωάννου δ΄, 4). Ὁ Χριστὸς μαθὼν ὅτι οἱ φαρισαῖοι ἐπληροφορήθησαν ὅτι ὁ ἴδιος δημιουργεῖ μεγαλύτερον περὶ ἑαυτὸν ῥεῦμα παρὰ ὁ ᾿Ιωάννης, ἀφήνει τὴν Ἰουδαίαν ὅπου εὑρίσκεται καὶ ἐπανέρχεται εἰς τὴν Γαλιλαίαν (Ἰωάννου δ΄, 3). Οἱ φαρισαῖοι ἐχθρικῶς διακείμενοι πρὸς ἀμφοτέρους καὶ μὴ δυνάμενοι νὰ ἀνεχθοῦν τὴν δρᾶσίν των, ἐπεθύμουν νὰ συλλάβουν καὶ νὰ θέσουν ἐκτὸς δράσεως ἢ ἀμφοτέρους ἢ τουλάχιστον τὸν ἕνα ἐξ αὐτῶν, κατὰ προτίμησιν τὸν δραστηριότερον καὶ ἐνοχλητικώτερον. Ἡ πληροφορία ὅτι (ὁ ᾿Ιησοῦς πλείονας μαθητὰς ποιεῖ... ἢ ᾿Ιωάννης» (Ἰωάννου δ΄, 1) ἐπεβάρυνε περισσότερον τὴν πλάστιγγα τῆς δυσμενείας ἐναντίον τοῦ ᾿Ιησοῦ ὡς περισσότερον ἐπικινδύνου. Διὰ τοῦτο ὁ ᾿Ιησοῦς ἀποσύρεται πρὸς καιρὸν (παραμυθούμενος τὸν φθόνον αὐτῶν» κατὰ τὴν ἔκφρασιν τοῦ Χρυσοστόμου, ἢ ὡς θὰ ἐλέγομεν σήμερον (καλμάροντας τὴν ἔντασιν τοῦ φθόνου των». Δὲν συνέφερεν εἰς τὸ σχέδιον τῆς θείας οἰκονομίας νὰ συλληφθῇ κατὰ τὰς πρώτας ἡμέρας τῆς δράσεώς του. Εἰς τὴν Γαλιλαίαν τὰ πνεύματα ἦσαν ἠρεμώτερα καὶ οἱ ἄνθρωποι ἁπλούστεροι, διότι εὑρίσκοντο μακρὰν τοῦ δῆθεν θρησκευτικοῦ βρασμοῦ τῆς ᾿Ιερουσαλήμ. Διέρχεται δὲ κατὰ τὴν μετάβασίν του διὰ τῆς Σαμαρείας, ἡ ὁποία ἦτο ἐξ ὁλοκλήρου ἔξω ἀπὸ τὸν ἐθνικὸν βίον τοῦ ᾿Ισραήλ. Ὁ δρόμος αὐτὸς ἧτο ὁ κυριώτερος καὶ συνηθέστερος δρόμος τῶν Ἱεροσολύμων πρὸς βορρᾶν, εἰδικῶς δὲ διὰ τὸν ᾿Ιησοῦν ἧτο καὶ ὁ ἀσφαλέστερος. Ἡ Σαμάρεια ἧτο μεγάλη περιοχὴ μεταξὺ ᾿Ιουδαίας καὶ Γαλλιλαίας ἔχουσα πρωτεύουσαν τὴν ὁμώνυμον πόλιν. Οἱ Σαμαρεῖται ἦσαν λαὸς ἀποτελεσθεὶς ἐκ πέντε εἰδωλολατρικῶν ἐθνοτήτων τὰς ὁποίας οἱ ᾿Ασσύριοι ὑπεχρέωσαν νὰ κατοικήσουν ἐν Σαμαρείᾳ εἰς ἀντικατάστασιν τῶν ἐκεῖθεν πρὸς τὴν Βαβυλῶνα µετοικισθέντων ᾿Ισραηλιτῶν. Διάφοροι ἱστορικαὶ περιστάσεις, αἱ ὁποῖαι ἐκτίθενται εἰς τὸ Δ΄ Βασιλειῶν καὶ τὸ Β΄ Παραλειπομένων, ὠδήγησαν τὰς ἐθνότητας αὐτὰς νὰ περιλάβουν μεταξὺ τῶν ἄλλων εἰδωλολατρικῶν θεοτήτων καὶ τὸν ἀληθῆ Θεὸν τοῦ ᾿Ισραήλ, νὰ δεχθοῦν δὲ καὶ ἐκ τῆς Γραφῆς τὴν Πεντάτευχον μόνην. ᾿Ωνομάσθησαν Σαμαρεῖται ἐκ τοῦ ὄρους Σομὸρ καὶ ἐκ τῆς κυριωτέρας πόλεώς των Σαμαρείας. Κατὰ τὴν ἐπάνοδον τῶν ᾿Ιουδαίων ἐκ τῆς Βαβυλῶνος καὶ τὴν ἀνοικοδόμησιν τοῦ ναοῦ ἐζήτησαν νὰ λάβουν μέρος εἰς τὴν ἀνοικοδόμησιν καὶ αὐτοί, ἀλλὰ δὲν ἐγένοντο δεκτοί. Διὰ τοῦτο ἔκτισαν ναὸν ἰδιαίτερον ἐπὶ τοῦ ὄρους Γαριζὶν λαβόντες ὡς ἀρχιερέα ἀποστάτην τινὰ ᾿Ιουδαῖον ἱερέα. Βραδύτερον ὁ ναός των κατεστράφη ὑπὸ τοῦ ᾿Ιωάννου Ὑρκανοῦ. Οἱ Σαμαρεῖται ἤθελον πολὺ νὰ θεωρηθοῦν Ἰουδαῖοι καὶ οἱ ἴδιοι ὠνόμαζον πατέρας ἑαυτῶν τὸν ᾿Αβραὰμ καὶ τοὺς ἄλλους πατριάρχας τοῦ ᾿Ισραήλ. ᾿Ισχυρίζοντο μάλιστα ὅτι ἔχουν γενάρχας τοὺς υἱοὺς τοῦ ᾿Ιωσὴφ Ἐφραίμ καὶ Μανασσῆ, διότι ἡ περιοχὴ εἰς τὴν ὁποίαν κατώκουν ἀρχικῶς ἀνῆκεν εἰς τάς δύο αὐτάς φυλάς. Ὅτι ὅμως ἦσαν ἀλλογενεῖς φαίνεται ἐκ τῶν λόγου τοῦ Χριστοῦ (Μτθ. 10,5 καί Λκ 17,18)»
Στήν περιγραφή τοῦ διαλόγου τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ μέ τήν Σαμαρείτιδα ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός ἀποκαλύπτεται καί ἀναγνωρίζεται
α΄. «Ἰουδαῖος» (Ἰωάννου δ΄, 9)
«Λέγει οὖν αὐτῷ ἡ γυνὴ ἡ Σαμαρεῖτις· πῶς σὺ ᾿Ιουδαῖος ὢν παρ' ἐμοῦ πιεῖν αἰτεῖς, οὔσης γυναικὸς Σαμαρείτιδος; οὐ γὰρ συγχρῶνται ᾿Ιουδαῖοι Σαμαρείταις».
«Ὅτι ἐκ τῶν λόγων της ἡ Σαμαρεῖτις ἐφάνη ὅτι οὐδεμίαν ὄρεξιν εἶχε νὰ προσφέρῃ ὕδωρ, εἶναι σαφές, ἀλλ᾽ ἡ ἀπροθυμία αὐτὴ ἤτο ἀποτέλεσμα δυσπιστίας. Δι’ ἄλλον λόγον ἀρνεῖται ἐκδούλευσιν ὁ περιφρονητὴς καὶ ὁ ἀδικῶν, δι’ ἄλλους δὲ ὁ περιφρονημένος καὶ ὁ ἀδικημένος. Ἡ ἀπροθυμία τοῦ δευτέρου ὀφείλεται εἰς ἕν αἴσθημα ἐκπλήξεως, φοβίας καὶ δυσπιστίας. ᾿Αλλ᾽ ἡ ἀπάντησις τοῦ ᾿Ιησοῦ δεικνύει, ὅτι ὁ ᾿Ιουδαῖος αὐτὸς ποὺ ἔβλεπεν ἐνώπιόν της ἡ Σαμαρεῖτις δὲν εἶχε καμμίαν σχέσιν μὲ τοὺς ῥαββινικοὺς ἐκείνους ἀφορίσμµούς, οἱ ὁποῖοι ἐδημιούργουν μίαν καταπιεστικὴν ἀτμόσφαιραν εἰς τὴν ψυχὴν τοῦ Σαμαρείτου. «Εἰ ἤδεις τὴν δωρεὰν τοῦ Θεοῦ, καὶ τίς ἐστιν ὁ λέγων σοι, Δός μοι πιεῖν, σὺ ἂν ἤτησας αὐτόν, καὶ ἔδωκεν ἄν σοι ὕδωρ ζῶν». Ὁ ἤπιος τόνος, ἡ εἰς τρίτον πρόσωπον ἀναφορὰ τοῦ ἑαυτοῦ του, τὸ πλῆρες προθυμίας (ἔδωκεν ἄν σοι», ἡ ἔκφρασις «δωρεὰ τοῦ Θεοῦ» ἐμφανιζομένη ὡς προσφερομένῃ εἰς τὴν Σαμαρείτιδα, ἦσαν τὸ καλύτερον καταπραϋντικὸν φάρμακον, διὰ νὰ μαλάξουν µίαν συνείδησιν ἐξηγριωμένην ἐκ τῆς φοβίας καὶ τοῦ αἰσθήματος τῆς κατωτερότητος»
β΄. Κύριος»» ὑπό τήν ἔννοια τοῦ σεβαστοῦ προσώπου
«ἀπεκρίθη ᾿Ιησοῦς καὶ εἶπεν αὐτῇ· εἰ ᾔδεις τὴν δωρεὰν τοῦ Θεοῦ, καὶ τίς ἐστιν ὁ λέγων σοι, δός μοι πιεῖν, σὺ ἂν ᾔτησας αὐτόν, καὶ ἔδωκεν ἄν σοι ὕδωρ ζῶν» (Ἰωάννου δ΄, 10)
« Οἱ Ἰουδαῖοι ἐβδελύσσοντο τοὺς Σαµαρείτας, οἱ δὲ Ραββῖνοι εἶχον εἰδικὰ ἀποφθέγματα περὶ τῆς ἀνάγκης νὰ ἀποστρέφεται ὁ γνήσιος ᾿Ισραηλίτης τοὺς Σαμαρείτας. Εἰς αὐτὰς τὰς 'ραββινικὰς διατάξεις ἀναφέρεται ἡ ἐν τῷ στίχῳ 9 ἐπεξήγησις τοῦ εὐαγγελιστοῦ «οὐ γὰρ συγχρῶνται ᾽Ιουδαῖοι Σαµαρείταις», δηλαδή οἱ ᾿Ιουδαῖοι δὲν χρησιμοποιοῦν τὰ αὐτὰ ἀντικείμενα μετὰ τῶν Σαμαρειτῶν, ἤ ἁπλούστερον δὲν πιάνουν ὅ,τι ἔχει πιάσει εἷς Σαμαρείτης. Ὁ ᾿Ιησοῦς μετὰ τῶν μαθητῶν του φθάνει εἰς τὴν πόλιν Συχάρ. Ὡρισμένοι ἠμφεσβήτησαν τὸν ἱστορικὸν χαρακτήρα τῆς περικοπῆς ἰσχυρισθέντες ὅτι τοιαύτη πόλις τῆς Σαμαρείας δὲν μνημονεύεται εἰς ἄλλο σημεῖον τῆς Γραφῆς καὶ ὅτι ἐκ τούτου ὁ συγγραφεὺς ἀποδεικνύεται ἀγνοῶν τὴν γεωγραφίαν τοῦ τόπου ἐκείνου. Εὑρισκόμενος κανεὶς πρὸ τοιούτου ἰσχυρισμοῦ, θὰ ἐνόμιζεν ἴσως ὅτι ἐν τῇ Γραφῇ μαρτυροῦνται ἄνω τῶν 100 κωμοπόλεων τῆς Σαμαρείας καὶ δὲν µαρτυρεῖται μόνον ἡ Συχάρ, μολονότι καὶ τοῦτο δὲν θὰ ἠδύνατο πάλιν νὰ χρησιμοποιηθεῖ ὡς ἐπιχείρημα τοῦ ὅτι δὲν ὑπῆρξε σαμαρειτική πόλις Συχάρ. ᾽Αλλ' εἰς ὁλόκληρον τὴν Γραφὴν πλὴν τῆς πρωτευούσης Σαμαρείας ἢ Σεβαστῆς δύο μόνον πόλεις τῆς Σαμαρείας ἀναφέρονται ἡ Συχὲμ καὶ ἡ Συχάρ, εὐνόητον δὲ τυγχάνει ὅτι θὰ ὑπῆρχον καὶ πολλαὶ ἄλλαι. Θὰ ἔπρεπε νὰ μαρτυρῆται ἐν τῇ Γραφῇ ὅτι ἡ Σαμάρεια, περιοχὴ ἴσῃ μὲ τὴν Θράκην, εἶχε δύο μόνον κωμοπόλεις, διὰ νὰ δικαιωθῇ ὁ προειρημένος ἀνόητος ἰσχυρισμός! Εἶναι καὶ τοῦτο ἕν δεῖγμα τοῦ μέχρι ποίου σημείου τόλμης φθάνουν οἱ φοβεροὶ κριτικοί. Παλαιότερον ὡρισμένοι ἐνόμισαν ὅτι Συχὰρ ἦτο ἡ Συχὲμ καὶ ὅτι τὸ ὄνομα παρηλλάγῃ μὲ τὴν ἀντικατάστασιν ἑνὸς γράμματος διὰ λόνους εὐφημισμοῦ διότι Συχὲμ σημαίνει (πόλις τῶν μεθύσων» ἢ «ψεῦδος). ᾽Αλλὰ κατὰ πᾶσαν πιθανότητα εἶναι ἡ ἐν τῷ Ταλμοὺδ ἀναφερομένη Σουκὰρ (σημειωτέον ὅτι τὸ «Συχάρ)», προφέρεται εἰς τὴν πραγµατικότητα Σουκάρ. Τὴν πόλιν ταύτην σῳζομένην κατὰ τὸν 4ον αἰῶνα ἀναφέρει καὶ ὁ Εὐσέβιος ὡς κειμένην πρὸ τῆς Συχὲμ (=Νεαπόλεως) διὰ τὸν πορευόμενον ἐκ τῆς Ἰουδαίας πρὸς τὴν Γαλιλαίαν. Σήμερον ὑπάρχει ἐκεῖ πλησίον κωμόπολις καλουμένη ᾿Ασκάρ. Εὑρέθη δὲ καὶ προσδιωρίσθη καὶ τὸ φρέαρ τοῦ ᾿Ιακώβ, εὑρισκόμενον περὶ τὸ ἕν μίλιον ἔξω τοῦ μεγάλου δρόμου τὸν ὁποῖον ἐπορεύετο ὁ ᾿Ιησοῦς.
Ὁ ᾿Ιησοῦς δηλαδὴ φθάσας εἰς τὸ σημεῖον αὐτὸ τοῦ δρόμου, τὸ πλησιέστερον πρὸς τὴν Συχάρ, κατὰ τὴν 6ην ὥραν, τουτέστι τὴν 12ην μεσημβρινήν, ἐξῆλθε τοῦ δρόμου καὶ ἐπροχώρησεν ἐπ᾽ ὀλίγον εἰς τοὺς ἀγροὺς καὶ τοὺς μὲν μαθητὰς ἀπέστειλε μέχρι τῆς Συχάρ, διὰ νὰ ἀγοράσουν τροφάς, ὁ ἴδιος δὲ δὲν εἰσῆλθεν εἰς αὐτὴν ἀλλ᾽ ἐκάθησε παρὰ τὸ φρέαρ, ὅπου πιθανῶς ὑπῆρχε καὶ σκιὰ καὶ ὅπου ἔμελλον νὰ γευματίσουν. Ὁ ᾿Ιησοῦς «κεκοπιακὼς ἐκ τῆς ὁδοιπορίας ἐκαθέζετο οὕτως ἐπὶ τῇ πηγῇ. Τὸ «οὕτω» σημαίνει «ἔτσι ὅπως ἦτο», «ἄνευ σκίμποδος, ἢ καθίσματος, ἢ ἑνὸς στρώματος». Ἐνδεικτικὸν τῆς ἁπλότητός του. Ἐνῷ ἦτο μόνος, ἔφθασεν ἡ Σαμαρεῖτις, διὰ νὰ ὑδρευθῇ. Διατί ἄραγε ἀπὸ τόσον ἀπομεμακρυσμένην πηγήν; Ἰσως μετέβαινεν εἰς τοὺς ἀγρούς. Φαίνεται ὅτι χωρὶς νὰ χαιρετίσῃ κἂν ἔρριψε τὸ ἄντλημα εἰς τὸ φρέαρ. Ὁ Χριστὸς ὁ ὁποῖος ἕνα σκοπὸν εἶχεν εἰς τὴν ἐπὶ γῆς ζωήν του, τὴν ἐκτέλεσιν τῆς µεσσιανικῆς ἀποστολῆς του, ἐπεζήτησεν εὐκαιρίαν καὶ ἀφορμὴν νὰ ἀνοίξῃ συζήτησιν μετὰ τῆς γυναικός. Δὲν εἶναι δὲ μοναδικὴ περίπτωσις, κατὰ τὴν ὁποίαν, διὰ νὰ ὑποτάξῃ τις µίαν ψυχήν, κάνει ἀρχὴν ζητῶν μίαν μικρὰν ὑπηρεσίαν. Καὶ ὁ Χριστὸς μετά τινος ἐπαγωγοῦ ἁπλότητος καὶ δεξιοτεχνίας προφανῶς λέγει πρὸς τὴν γυναῖκα «Δός μοι πιεῖν». Προσπαθεῖ νὰ διεγείρῃ τὰς εὐεργετικὰς καὶ γενικῶς εὐνοϊκὰς διαθέσεις τῆς ἀγνώστου Ἡ Σαμαρεῖτις µετά τινος ἐκπλήξεως ἐρωτᾷ «πῶς σὺ ᾿Ιουδαῖος ὤν παρ᾽ ἐμοῦ πιεῖν αἰτεῖς, οὔσης γυναικὸς Σαμαρείτιδος; Ἐξηγηταί τινες σύνχρονοι ἑρμηνεύουν τὸν ὅλον διάλογον Χριστοῦ καὶ Σαμαρείτιδος ὑπὸ τὴν προϋπόθεσιν ὅτι ἡ Σαμαρεῖτις ἀπὸ τοῦ σημείου αὐτοῦ μέχρι τέλους φέρει συνεχῶς ἀντιρρήσεις καὶ ἀπαντᾷ μετὰ εἰρωνείας. Τοῦτο ὅμως εἶναι λίαν ἐξεζητημένον καὶ δὲν φαίνεται καθόλου. Ἡ πρώτῃ αὐτὴ ἐρώτησις εἶναι σημεῖον ἐκπλήξεως καὶ οὐχί ἀντιλογίας ἢ εἰρωνείας. Ἡ Σαμαρεῖτις γνωρίζουσα καλῶς τὴν βδελυγµίαν τῶν ᾿Ιουδαίων ἔναντι τῶν Σαμαρειτῶν, ἥτις ὑπερηκόντιζε πολὺ τὰ ὅρια τῆς συνήθους ἀκαταδεξίας, μένει σχεδὸν ἐμβρόντητος πρὸ τῆς ἁπλότητος τοῦ Χριστοῦ. Τῆς ἐφαίνετο ἀπίστευτον εἷς ᾿Ιουδαῖος νὰ ζητῇ ὄχι ἁπλῶς νὰ συγχρᾶται Σαμαρείτιδι, ἀλλὰ νὰ πίνῃ ὕδωρ ἀπὸ τὴν ὑδρίαν της. ᾿Εγνώριζε καλῶς ὅτι εἷς ᾿Ιουδαῖος θὰ προετίμα νὰ «σκάσῃ» ὡς θὰ ἐλέγομέν σήμερον ἀπὸ τὴν δίψαν, παρὰ νὰ πίῃ ἀπὸ σαμαρειτικὸν ἀγγεῖον. Ὅτι δὲ ἦτο ᾿Ιουδαῖος, ἦτο εἰς θέσιν νὰ τὸ γνωρίζῃ ἐκ τῆς ἐνδυμασίας καὶ ἐκ τῆς προφορᾶς. Καὶ σήμερον διατηροῦνται εἰσέτι εἰδικαὶ τοπικαὶ ἐνδυμασίαι, πολὺ δὲ περισσότερον τοπικαὶ προφοραί.
γ΄. «μείζων τοῦ Πατριάρχου Ἰακώβ»
«μὴ σὺ μείζων εἶ τοῦ πατρὸς ἡμῶν ᾿Ιακώβ, ὃς ἔδωκεν ἡμῖν τὸ φρέαρ, καὶ αὐτὸς ἐξ αὐτοῦ ἔπιε καὶ οἱ υἱοὶ αὐτοῦ καὶ τὰ θρέμματα αὐτοῦ;» (Ἰωάννου δ΄, 12)
Τὸ φρέαρ τοῦτο κατὰ τὴν παράδοσιν, εἰς τὴν ὁποίαν ἀναφέρεται εἰς τὸν στίχον 12 ἡ Σαμαρεῖτις, εἶχε διανοίξει ὁ ᾿Ιακὼβ καὶ ἐκληροδότησεν ἐν συνεχείᾳ εἰς τὸν ᾿Ιωσήφ. Εἰς τὴν Π. Διαθήκην ἀναφέρονται πολλὰ τοιαῦτα φρέατα τοῦ ᾿Αβραάμ, τοῦ Λώτ, τοῦ ᾿Ισαάκ, τοῦ ᾿Ιακὼβ κ.λπ., τὰ ὁποῖα πλὴν τῆς ἄλλης χρησιµότητός των ἦσαν καὶ ὁρόσημα τῶν βοσκοτόπων.
δ΄. «Προφήτης»
« λέγει αὐτῷ ἡ γυνή· Κύριε, θεωρῶ ὅτι προφήτης εἶ σύ» (Ἰωάννου δ΄, 19)
«Τόσον ἡ τρυφερότης τοῦ ἐλέγχοντος ὅσον καὶ ἡ ταπείνωσις τῆς ἐλεγχομένης καθιστοῦν τὸν ἔλεγχον καρποφόρον. (Κύριε, θεωρῶ ὅτι προφήτης εἶ σύ). ᾿Αφοῦ ὁ ξένος γνωρίζει ὅτι οἱ ἄνδρες της ἦσαν ἕξ ὁπωσδήποτε γνωρίζει καὶ τὴν περὶ ἕνα ἕκαστον ἱστορίαν τοῦ βίου της. Δὲν ταράσσεται ὅμως, ἀλλ᾽ ἐν τῇ ἀφελείᾳ της ὁμολογεῖ πάραυτα ὅτι ὁ συνομιλητής της εἶναι προφήτης. Γνώρισμα τοῦ προφήτου πολὺ χαρακτηριστικώτερον τῆς προβλέψεως εἶναι ἡ διάκρισις. Ἡ ὁμολογία της εἶναι συγχρόνως καὶ μία ὁμολογία τῆς ἀθλιότητός της. Τὸ «Προφήτης εἰ σὺ» ἐνέχει ὡς ἀπάντησιν καὶ τὸ «Ναί, κύριε, εἶμαι τοιαύτη τις διαβεβληµένη γυνή». Ὁπωσδήποτε ἀντελήφθη τὴν φειδὼ τοῦ ᾿Ιησοῦ διὰ τὸ πρόσωπόν της καὶ τὴν ἔλλειψιν τῆς ὀχληρᾶς περιεργείας καὶ πάσης δυσμενοῦς διαθέσεως, εἶδε τὸ ὕφος του, καὶ δι᾽ ὅλα αὐτὰ δὲν ἀντέδρασεν ἀρνητικῶς.
ε΄. «Μεσσίας – Χριστός»
«Λέγει αὐτῷ ἡ γυνή· οἶδα ὅτι Μεσσίας ἔρχεται ὁ λεγόμενος Χριστός· ὅταν ἔλθῃ ἐκεῖνος, ἀναγγελεῖ ἡμῖν πάντα. Λέγει αὐτῇ ὁ ᾿Ιησοῦς· ἐγώ εἰμι ὁ λαλῶν σοι» (Ἰωάννου δ΄, 25-26)
«Μεταξὺ τῶν ἄλλων ὁ Ἰωάννης ἐκθέτει εἰς τὸ Εὐαγγέλιόν του καὶ τίνι τρόπῳ ἀπεκάλυψεν ἑαυτὸν ὁ Μεσσίας εἰς διάφορα μεμονωμένα πρόσωπα ἢ ὁμάδας. Τίνι τρόπῳ ἀπεκάλυψεν ἑαυτὸν εἰς τὸν Ναθαναὴλ π.χ., τίνι τρόπῳ εἰς τὸν φαρισαῖον Νικόδημον, τίνι τρόπῳ εἰς τοὺς ᾿Ιουδαίους, τίνι τρόπῳ εἰς τοὺς ἐν ᾿Ιερουσαλὴμ προσκυνητὰς ἐκ παντὸς τοῦ ᾿Ισραὴλ κλπ. Οὕτω καὶ εἰς τὴν περικοπὴν αὐτὴν ἐκθέτει τίνι τρόπῳ ἀπεκάλυψεν ἑαυτὸν ὁ Μεσσίας εἰς τὴν Σαμαρεῖτιν γυναῖκα καὶ ἐν συνεχείᾳ εἰς τοὺς συμπολίτας αὐτῆς. Ὅπως τὰ πρόσωπα οὕτω καὶ οἱ τρόποι τῆς ἀποκαλύψεως εἶναι ποικίλοι»
στ΄. «Σωτήρ τοῦ κόσμου»
« Τῇ τε γυναικὶ ἔλεγον ὅτι οὐκέτι διὰ τὴν σὴν λαλιὰν πιστεύομεν· αὐτοὶ γὰρ ἀκηκόαμεν, καὶ οἴδαμεν ὅτι οὗτός ἐστιν ἀληθῶς ὁ σωτὴρ τοῦ κόσμου ὁ Χριστός» (Ἰωάννου δ’, 42)
«Ὁ Χριστὸς ὁ ὁποῖος δὲν ἦτο ἀνεκτὸς μεταξὺ τῶν Φαρισαίων, ἐφιλοξενήθη δύο ἡμέρας μεταξὺ τῶν Σαμαρειτῶν διακόψας τὴν πορείαν του. Οἱ Σαμαρεῖται ἔλεγον εἰς τὴν γυναῖκα «Οὐκέτι διὰ τὴν σὴν λαλιὰν πιστεύομεν˙ αὐτοὶ γὰρ ἀκηκόαμεν καὶ οἴδαμεν ὅτι οὗτός ἐστιν ἀληθῶς ὁ σωτὴρ τοῦ κόσμου, ὁ Χριστός». Θεμελιώδης νόμος τῆς πνευματικῆς ζωῆς οἱ λόγοι αὐτοὶ τῶν ἁπλοϊκῶν Σαμαρειτῶν. Ἔχει ἀξίαν καὶ ἡ διδαχή. ᾽Αλλὰ δυνατὸν νὰ προσβληθῃ καὶ νὰ διαψευσθῇ ἀπὸ ἕν ἀντίθετον κήρυγμα. ᾿Εκεῖνο ποὺ εἶναι ἄτρωτον ἔναντι πάσης προσβολῆς καὶ διαψεύσεως εἶναι ἡ προσωπικὴ πνευματικὴ ἐμπειρία. Ἀκούω ἀπὸ κάποιον περὶ τοῦ Χριστοῦ. Πείθομαι. Ἔρχεται ἄλλος καὶ διαψεύδει τὸ κήρυγμα καὶ ἀνατρέπει τὴν πίστιν µου. Ἄν ὅμως γευθῶ τὸν Χριστόν, εἶναι ἀδύνατον νὰ κλονίσῃ τὴν πίστιν μου οἱονδήποτε καταλυτικὸν κήρυγμα.
Τὸ ἀπόφθεγμα «πνεῦμα ὁ Θεὸς» εἶναι χωλὸν ἄνευ τῆς συναφείας του ἐν τῇ ὁποίᾳ λέγεται, ὅτι ὁ Θεὸς αὐτὸς εἶναι ὁ Πατὴρ καὶ ὅτι «Μεσσίας ἔρχεται ὁ λεγόμενος Χριστὸς» καὶ ὅτι «ἐκεῖνος ἀναγγελεῖ ἡμῖν πάντα» καὶ ὅτι «ὁ Μεσσίας ἐγώ εἰμι ὁ λαλῶν σοι»
Ἐπισημαίνεουμε ὅτι τά ἐπί μέρους νοήματα τῆς περικοπῆς εἶναι πολλά καί μεγάλα.
Τά κεντρικά σημεῖα εἶναι:
- Ὁ Θεός εἶναι ἀσύλληπτος ἀπό τίς ἐγκόσμιες καί ὑλικές δυνάμεις καί ἡ λατρεία Του πρέπει νά εἶναι ἀνάλογος
- Ὁ τοιαύτης φύσεως Θεός εἶναι Πατήρ τῶν ἀνθρώπων καί σώζει αὐτούς διά τοῦ Μεσσίου
- Ὁ Μεσσίας εἶναι ὁ Χριστός, Μόνο δι’ αὐτοῦ δύναται ὁ ἄνθρωπος νά ὁδηγηθεῖ στήν Θεογνωσία καί στήν ἀπόλυτη ὀρθή λατρεία τοῦ Θεοῦ καί εἰς τήν σωτηρίαν.
