Τό σύγχρονο λειτουργικό κήρυγμα
ὡς μέσο παιδαγωγίας εἰς Χριστόν
Λειτουργικό κήρυγμα σημαίνει κυρίως καί κατά πρῶτο λόγο τό κήρυγμα πού γίνεται κατά τήν διάρκεια πού τελεῖται ἡ θεία Εὐχαριστία πού καλεῖται καί θεία Λειτουργία καί κατ’ ἐπέκταση τό κήρυγμα πού γίνεται σέ ὅλες τίς ἱερές Ἀκολουθίες.
Ὁ λόγος αὐτός δέν εἶναι λόγος ἀργός πού ὁ Κύριος συνέστησε στούς μαθητές Του νά ἀποφεύγουν λέγοντας : «Λέγω δὲ ὑμῖν ὅτι πᾶν ῥῆμα ἀργὸν ὃ ἐὰν λαλήσωσιν οἱ ἄνθρωποι, ἀποδώσουσι περὶ αὐτοῦ λόγον ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως» (Ματθ. ιβ΄ 36), δηλαδή δέν εἶναι λόγος περιττός καί ἀνώφελος.
Ὁ λόγος αὐτός δέν εἶναι λόγος ἀνθρώπινος πού νά ἐπιδέχεται ἀλλαγές, ἐκσυγχρονισμούς ἤ καί ἀπόρριψη. Τήν ταυτότητα τοῦ λόγου αὐτοῦ προσδιορίζει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὁ κήρυκας τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, λέγοντας : «Πρέπει νά ξέρετε, ἀδελφοί μου, πώς τό εὐαγγέλιο πού σᾶς κήρυξα δέν προέρχεται ἀπό ἄνθρωπο. Γιατί κι ἐγώ οὔτε τό παρέλαβα οὔτε τό διδάχτηκα ἀπό ἄνθρωπο, ἀλλά μοῦ τό ἀποκάλυψε ὁ Ἰησοῦς Χριστός» (Πρός Γαλάτες α΄ 11-12).
Συνεπῶς αὐτά πού κηρύττουν οἱ κήρυκες τοῦ Εὐαγγελίου δέν τά ἐπινόησαν οὔτε τά ἐξήγγειλαν ἄνθρωποι. Εἶναι λόγος Θεοῦ, λόγος μέ αἰώνιο κῦρος καί θεία αὐθεντία. Ὁ Θεός ὁμιλεῖ στόν λαό Του. Ὁ λαός ἀκούει τόν Πατέρα Του, τόν Κύριο τῆς ζωῆς του πού τόν παιδαγωγεῖ, ὥστε ἀπό ἄνθρωπο τῆς γῆς νά τόν ἀνεβάσει σέ μέτοχο τῆς δόξας Του καί πολίτη τῆς βασιλείας Του. Ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ ἕνεκα τῆς ἀδυναμίας τοῦ ἀνθρώπου νά ἐννοήσει τό βάθος καί τό πλάτος καί τό ὕψος του χρειάζεται νά ἑρμηνευθεῖ. Τρεῖς θεωροῦνται οἱ γίγαντες τῆς κακίας κατά τούς ἀσκητές πατέρες πού πολεμοῦν τήν γνώση τοῦ Θεοῦ ἡ λήθη, ἡ ἄγνοια καί ἡ ραθυμία. Ἡ αὐθεντική ἑρμηνεία τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ γίνεται ἀπό τόν ἴδιο τόν Θεό. Ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός ἑρμήνευσε μέ αὐθεντικότητα τόν Νόμο πού δόθηκε ἀπό τον Θεό στόν Μωϋσῆ πάνω στό ὄρος Σινᾶ, ὅπως διαβάζουμε στήν ἐπί τοῦ Ὄρους ὁμιλία Του (Ματθαίου ε΄, στ΄, ζ΄).
Ὁ Κύριος ἐπίσης ὑποσχέθηκε στούς Μαθητές Του πρίν ἀναληφθεῖ καί ἐπιστρέψει στούς οὐρανούς θά τούς ἀποστείλει τό ἅγιο Πνεῦμα γιά νά τούς ὁδηγήσει στήν ἀλήθεια νά κατανοήσουν δηλαδή τό βάθος τῆς διδασκαλίας Του (Ἰωάννου ιστ΄ 13).
Στούς ἁγίους Ἀποστόλους ὁ Κύριος ἔδωσε τό ἅγιο Πνεῦμα καί ἀποκάλυψε τίς αἰώνιες ἀλήθειές Του, ὅπως διακηρύττει ὁ ἀπόστολος Παῦλος (Πρός Κορινθίους Α΄ β΄ 10)
Ἀξιοπρόσεκτοι εἶναι καί οἱ λόγοι του μέ τούς ὁποίους περιβάλλει μέ τό θεῖο κῦρος τήν διακονία τῶν κηρύκων τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ πού δέχονται τήν θεία ἀποκάλυψη γιά νά ἑρμηνεύσουν τήν διδασκαλία τοῦ Κυρίου. Αὐτό τό ἔργο δέν ἐπιτελεῖται ἀπό τόν καθένα μέ δική του ἔμπνευση καί αὐθαίρετη συλλογιστική. (Πρός Κορινθίους Α΄ β΄ 12-16)
Μέ αὐτά τά δεδομένα τό λειτουργικό κήρυγμα περιλαμβάνει τόν αὐθεντικό λόγο τοῦ Θεοῦ καί τήν αὐθεντική ἐξήγηση, ἑρμηνεία ἤ ἐμβάθυνση ἀπό τόν ἔχοντα τόν φωτισμό τοῦ ἁγίου Πνεύματος πού τοῦ ἀποκαλύπτει τήν ἀληθινή σημασία του γιά τούς πιστούς.
α-Ὁ σκοπός τοῦ λειτουργικοῦ κηρύγματος
Τό περιεχόμενο καί ὁ σκοπός τοῦ κηρύγματος στήν θεία Λειτουργία καθορίσθηκε ἀπό τόν ἀπόστολο Παῦλο μέ τούς λόγους Του: «Γιατί ὁ Θεός φανέρωσε τή χάρη του, γιά νά σώσει ὅλους τούς ἀνθρώπους. Αὐτή μᾶς καθοδηγεῖ νά ἀρνηθοῦμε τήν ἀσέβεια καί τίς ἁμαρτωλές ἐπιθυμίες καί νά ζήσουμε μέ σωφροσύνη, μέ δικαιοσύνη καί μέ εὐσέβεια στόν παρόντα αἰῶνα, περιμένοντας τή μακαριότητα πού ἐλπίζουμε, δηλαδή τήν ἐμφάνιση τῆς δόξας τοῦ μεγάλου Θεοῦ καί σωτήρα μας, τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ» (Πρός Τίτον β΄ 11-13)
Σύμφωνα μ’ αὐτούς τούς ἐκκλησιαστικούς λόγους τό λειτουργικό κήρυγμα μᾶς παιδαγωγεῖ, μᾶς ἐκπαιδεύει, μᾶς καθοδηγεῖ πρός τρεῖς κατευθύνσεις
α΄. στό νά ἀρνηθοῦμε τήν ἀσέβεια καί τίς ἐπιθυμίες τοῦ μάταιου καί ἁμαρτωλοῦ κόσμου καί νά ἀπομακρυνθοῦμε ἀπ’ αὐτόν
β΄. στό νά ζήσουμε στή ζωή αὐτή μέ ἐγκράτεια στόν ἑαυτό μας, μέ δικαιοσύνη πρός τούς γύρω μας ἀνθρώπους καί μέ εὐσέβεια πρός τόν Θεό.
γ΄. στό νά περιμένουμε μέ χαρά τήν φανέρωση τῆς δόξας τοῦ μεγάλου Θεοῦ καί σωτῆρος μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.
β΄ Ἡ πνευματική γέννηση.
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἀπευθυνόμενος στούς πιστούς, ὅτι μέ τό κήρυγμά του γέννησε τά πνευματικά του παιδιά μέ τήν χάρη πού τοῦ ἔδωσε ἡ κοινωνία καί ἡ σχέση του μέ τόν Χριστό (Πρός Κορινθίους δ΄ 15). Συνεπῶς μέ τό κήρυγμα γεννιοῦνται τά πνευματικά παιδιά, τά παιδιά πού πιστεύουν στό Θεό πού ζοῦν σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ ἐφαρμόζοντας τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ.
Σ’ αὐτή τήν πνευματική γέννηση ἀναφέρεται ὁ ἀπόστολος Παῦλος πού εἶναι ἀποτέλεσμα τοῦ ἀπολυτρωτικοῦ ἔργου τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ καί κυρίως τῆς σταυρικῆς θυσίας Του (Πρός Ἑβραίους β΄10).
γ΄. Ἡ μόρφωση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Αὐτή ἡ πνευματική παιδαγωγία, ἡ διαδικασία δηλαδή τῆς πνευματικῆς προόδου ἀναδεικνύει τούς υἱούς καί τίς θυγατέρες τοῦ Θεοῦ, χαρίζει δηλαδή στούς ἀνθρώπους τήν θεία υἱοθεσία.
Τό ἔργο αὐτό γιά νά ἐπιτελεσθεῖ ἀπαιτεῖ ὑπηρέτες καί συνεργάτες τοῦ Θεοῦ, δηλαδή ἀνθρώπους γιά νά διαπαιδαγωγήσουν τούς μαθητές τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ καί νά τούς φθάσουν στήν πνευματική ὡριμότητα, τελειότητα πού εἶναι νά ἀποκτήσουν τόν τέλειο χαρακτήρα τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ὅπως ὑψηγορεῖ ὁ ἀπόστολος Παῦλος : «Ἔτσι θά καταλήξουμε ὅλοι στήν ἑνότητα πού δίνει ἡ πίστη κι ἡ βαθιά γνώση τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, θά γίνουμε ὥριμοι καί θά φτάσουμε στήν τελειότητα πού μέτρο τῆς εἶναι ὁ Χριστός. Δέ θά εἴμαστε πιά νήπια» (Πρός Ἐφεσίους δ΄ 13-14)
Ὁ ἀγῶνας, ἡ ἀγωνία, ὁ κόπος αὐτῆς τῆς φροντίδας τῶν ἐργατῶν στό γεώργιο ἤ τήν οἰκοδομή τοῦ Θεοῦ (Πρός Κορινθίους Α΄ γ΄ 9) γιά τήν πνευματική πρόοδο καί προκοπή καί ὡρίμανση τῶν πιστῶν χαρακτηρίσθηκε πνευματικός τοκετός καί παρομοιάσθηκε ἀπο τόν ἀπόστολο Παῦλο μέ τούς πόνους καί τήν ἀγωνία τοῦ σωματικοῦ τοκετοῦ (Πρός Γαλάτες δ΄ 19)
δ΄ Τό λειτουργικό κήρυγμα
μέσο γιά τήν κατανόηση τοῦ μυστηρίου τῆς σαρκώσεως
Ὁ μέγας θεολόγος ἀπόστολος Παῦλος διδάσκει, ὅτι σκοπός ὅλης τῆς παιδαγωγίας τοῦ Θεοῦ πού ἐκτείνεται τήν περίοδο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἦταν νά ὁδηγήσει στήν πίστη πρός τόν Ἰησοῦ Χριστό, οἱ ἄνθρωποι νά πιστέψουν στόν ἀληθινό καί ζωντανό Θεό καί στόν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό πού ἀπέστειλε στόν κόσμο (Ἰωάννου ιζ΄ 3)
Ὅπως στήν ἐπιτυχία αὐτοῦ τοῦ σκοποῦ συνέτεινε ἡ νομοθεσία τοῦ Σινᾶ κατά τόν λόγο τοῦ ἀποστόλου Παύλου, ὅτι «ὁ νόμος παιδαγωγός ἡμῶν γέγονε εἰς Χριστόν » (Πρός Γαλάτες γ΄ 24) ἔτσι καί τό λειτουργικό κήρυγμα ἔχει κέντρο τήν ἐπίγνωση τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ καί τήν κατανόηση τοῦ μυστηρίου τῆς θείας οἰκονομίας, τό μυστήριο τῆς σαρκώσεως «τί τὸ πλάτος καὶ μῆκος καὶ βάθος καὶ ὕψος » (Πρός Ἐφεσίους γ΄ 18) τῆς συγκαταβάσεως καί τοῦ ἐλέους τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ.
ε΄. Ὁ Χριστολογικός χαρακτῆρας τοῦ λειτουργικοῦ λόγου.
Ὁ χαρακτῆρας τοῦ λειτουργικοῦ κηρύγματος εἶναι Χριστολογικός καί ἀναφέρεται στήν προΰπαρξη τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, στίς προφητεῖες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης γι’ Αὐτόν. Τό λειτουργικό κήρυγμα ἀναφέρεται στήν ζωή Του, στήν τήν ἐποχή Του, στόν χαρακτῆρα Του, στά ἔργα Του, στά σημεῖα, τίς ἀποδείξεις δηλαδή τῆς καταγωγῆς Του καί τῆς δυνάμεώς Του, στήν διδασκαλία Του, στόν σταυρικό θάνατό Του, στήν ἀνάστασή Του, στήν ἀνάληψή Του, στήν δευτέρα παρουσία Του. Ἀκόμα καίο στίς δωρεές Του πρός τούς μαθητές Του.
Συνεπῶς μέ τό λειτουργικό κήρυγμα οἱ πιστοί ὁδηγοῦνται βαθμηδόν στήν ἐπίγνωση τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ καί στήν κατανόηση τῶν ἀληθειῶν τῆς διδασκαλίας Του.
