Ὁ σκοπός τῶν ἁγίων ἡμερῶν τῶν νηστειῶν
Τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ
Δημοσιεύθηκε 11 Μαρτίου 2021
Μεγάλη Τεσσαρακοστή θεωρεῖται στήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας καί συνεπῶς καί τῶν πιστῶν ὅτι εἶναι εὐπρόσδεκτος καιρός γιά νά οἰκειοποιηθοῦμε καί νά ἀξιοποιήσουμε τήν χάρη πού μᾶς δόθηκε γιά τήν σωτηρία μας. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος τονίζει τήν ἐπικαιρότητα τοῦ πνευματικοῦ ἀγώνα τοῦ πιστοῦ πού ὀφείλει νά ἀγωνισθεῖ ὑπενθυμίζοντας τούς λόγους τῆς ἁγίας Γραφῆς «καιρῷ δεκτῷ ἐπήκουσα σου καί ἐν ἡμέρᾳ σωτηρίας ἐβοήθησά σοι· ἰδού νῦν καιρός εὐπρόσδεκτος, ἰδού νῦν ἡμέρα σωτηρίας» (Ἡσαΐας μθ΄ 8 καί πρός Κορινθίους Β στ΄ 2).
Ἡ Ἐκκλησία μας μέ τήν ὑμνολογία της καί τά ἱερά κείμενά της προτρέπει καί καλεῖ τούς πιστούς νά ἀγωνισθοῦν πνευματικά κατά τήν διάρκεια τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς.
Στήν ὀπισθάμβωνο εὐχή τῆς Προηγιασμένης πού βρίσκεται στόν Βερβερινό Κώδικα (336) ἀναφέρεται ὅτι ὁ Θεός προόρισε τίς ἅγιες ἡμέρες τῶν νηστειῶν γιά τήν κάθαρση καί τήν σωτηρία τῶν ψυχῶν μας.
«Ἡ ἐλπίς πάντων τῶν περάτων τῆς γῆς, ὁ Θεός, ὁ προορίσας τάς ἁγίας σου ἡμέρας τῶν νηστειῶν διά τε τοῦ νόμου καί τῶν προφητῶν καί εὐαγγελιστῶν καθάρσεως καί σωτηρίας εἶναι πρόξενος· καταξίωσον καί ἡμᾶς ἅπαντας τόν δρόμον τῆς νηστείας εὐαρέστως ἐπιτελέσαι, τήν πίστιν ἀκλινῆ διατηρῆσαι καί τάς θείας σου ἐντολάς ἀμέμπτως μέχρι τέλους φυλάξαι· ἄγγελον δέ εἰρήνης ἔντειλαι διατηρεῖν τάς εἰσόδους ἡμῶν καί ἐξόδους καί τά διαβήματα ἀσφαλίζειν καί κατευθύνειν εἰς ὁδούς δικαιωμάτων σου, προσδεχόμενος καί τόν τῆς νηστείας καί γονυκλισίας ἡμῶν ἅγιον καιρόν, ἀνταμειβόμενος ἡμᾶς ἐν εὐλογίαις πνευματικαῖς καί ἀγαθαῖς δωρεαῖς. Ὅπως παρά σοῦ ἐλέους τυχόντες, δόξαν σοί ἀναπέμπωμεν, τῷ Πατρί καί τῷ Υἱῷ καί τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων».
Συγκεκριμένα ἀναφέρονται οἱ στόχοι τῶν ἀγώνων τῶν πιστῶν αὐτῆς τῆς περιόδου:
α΄. Νά μᾶς ἀξιώσει νά ἐπιτελέσουμε εὐαρέστως τόν δρόμο τῆς νηστείας καί νά ὁλοκληρώσουμε ἀξίως τόν ἀγώνα μας. Πολλοί ἀρχίζουν νά νηστεύουν καί νά ἐπιτελοῦν καί ἄλλα πνευματικά παλαίσματα ἀλλά κουράζονται καί διακόπτουν τόν ἀγώνα τους. Δέν ὁλοκληρώνουν τήν προσπάθειά τους.
Ἡ ἐγκατάλειψη αὐτή ὀφείλεται ἀσφαλῶς σέ πολλές αἰτίες καί στόν πόλεμο τῶν πειρασμῶν πού ἐγείρει ὁ ἀντίδικός μας διάβολος γιά νά ματαιώσει κάθε πνευματική ἐπιδίωξή μας. Γι’ αὐτό ὁ ἀπόστολος Παῦλος συνιστᾶ στούς πιστούς νά ὁπλισθοῦν μέ τά ὅπλα τοῦ ἁγίου Πνεύματος, πού εἶναι οἱ ἀρετές γιά νά ἀποκρούσουν τίς μεθοδεῖες τοῦ διαβόλου (Πρός Ἐφεσίους στ΄ 11-18).
Γιά τήν ὁλοκλήρωση ἀξίως τοῦ πνευματικοῦ ἀγώνα ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἐπισημαίνει ὅτι γιά τά ἐπιβραβευθεῖ ὁ ἀγώνας τοῦ πιστοῦ πρέπει νά διεξαχθεῖ νομίμως
«ἐάν δέ καί ἀθλῇ τις, οὐ στεφανοῦται, ἐάν μή νομίμως ἀθλήσῃ» (Πρός Τιμόθεον Β΄ γ΄ 5).
β΄. Νά διατηρήσουμε τήν πίστη ἀκλινῆ.
Ἡ πίστη εἶναι τό πολυτιμότερο ἀγαθό. Αὐτή μᾶς ἐπιτρέπει νά παρουσιασθοῦμε ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ γιά νά ζητήσουμε τήν πνευματική ἀποκατάστασή μας. Γι’ αὐτό μεριμνοῦμε ἐπισταμένως ὥστε ἡ πίστη μας νά μή μειωθεῖ, νά μή ἐξαλειφθεῖ, νά μή παρεκκλίνει. Ὀφείλουμε νά διατηροῦμε τήν πίστη ἀκέραιη, ἀνόθευτη, ἀναλλοίωτη ἐφ’ ὅσον ἀποτελεῖ προϋπόθεση τῆς σωτηρίας μας κατά τόν λόγο τοῦ Κυρίου μας «ὁ πιστεύσας σωθήσεται» (Μάρκου ιη΄).
Τήν πίστη ἀπειλοῦν οἱ πλάνες πού γεννοῦν τήν ἀμφιβολία καί τήν ἀπόρριψή της.
Οἱ πειρασμοί τῆς ζωῆς προκαλοῦν ἐπίσης ἀμφιβολίες γιά τήν ἀγαθότητα, τήν πιστότητα καί τήν δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ.
γ΄. Νά τηρήσουμε τίς θεῖες ἐντολές ἀμέμπτως μέχρι τέλους.
Οἱ ἐντολές τοῦ Θεοῦ δόθηκαν στόν ἄνθρωπο γιά νά τοῦ θυμίζουν τό θέλημά Του. Λέγονται θεουργές, ἐπειδή ὅταν τηροῦνται κάνουν τόν ἄνθρωπο Θεό.
δ΄. Νά καθαρίσουμε τίς ψυχές καί τά σώματά μας.
Ἡ περίοδος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς μᾶς βοηθεῖ νά καθαρίσουμε τίς ψυχές καί τά σώματά μας ἀπό τόν ρύπο τῶν παθῶν τῆς ἁμαρτίας.
Ὁ Κύριος ζητεῖ οἱ μαθητές Του νά εἶναι καθαροί καί ἀπαλλαγμένοι ἀπό κάθε κηλίδα.
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος προτρέπει «καθαρίσωμεν ἑαυτούς ἀπό παντός μολυσμοῦ σαρκός καί πνεύματος, ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ Θεοῦ» (Πρός Κορινθίους ζ΄ 1).
Ἡ ψυχή μας ὅταν παύσει νά ἐνεργεῖ κατά φύσιν, ὅπως τήν δημιούργησε ὁ Θεός, τότε ἀσθενεῖ. Ἡ ἁμαρτία ἀποτελεῖ ἀρρώστια τῆς ψυχῆς. Τά πάθη εἶναι «ψυχῆς νόσοι» (Κλήμεντος τοῦ Ἀλεξανδρέως, Προτρεπτικός ΙΙ ΒΕΠΕΣ 7, 74).
Γράφει ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής: «Ἀκαθαρσία τῆς ψυχῆς εἶναι νά μήν ἐνεργεῖ κατά φύσιν. Διότι ἀπό αὐτό γεννιοῦνται στόν νοῦ οἱ ἐμπαθεῖς λογισμοί. Τότε πράγματι ἡ ψυχή ἐνεργεῖ κατά φύσιν, ὅταν οἱ παθητικές δυνάμεις - ἐννοῶ τό θυμικό καί ἡ ἐπιθυμία - στήν προσβολή πού δέχονται ἀπό τά πράγματα καί ἀπό τούς λογισμούς πού σχετίζονται μέ αὐτά, παραμένουν ἀπαθεῖς» (Κεφάλαια περί ἀγάπης Γ΄ ἑκατοντάδα, 35, Φιλοκαλία τ. Β΄ σελ. 81).
Πῶς λοιπόν μποροῦμε νά ἁγνίσουμε τήν ψυχή μας; Νά τήν ἐλευθερώσουμε ἀπό τήν δυναστεία τῶν παθῶν; Νά τήν κρατήσουμε ἔτσι, ὥστε νά ἐνεργεῖ πάντοτε κατά φύσιν;
Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής ἀπαντᾶ: Μέ τίς ἀρετές σωματικές καί ψυχικές.
Μέ ποιές ἀρετές θά ἐξαγνίσουμε τίς δυνάμεις τῆς ψυχῆς; Τό λογιστικό μέ τήν ἀνάγνωση, τήν πνευματική θεωρία καί τήν προσευχή. Τό θυμικό μέ τήν ἀγάπη πού ἀντίκειται στό μῖσος καί τό ἐπιθυμητικό μέ τήν σωφροσύνη καί τήν ἐγκράτεια.
ε΄. Νά νεκρώσουμε τά πάθη τῆς ἁμαρτίας.
Στήν νέκρωση τῶν παθῶν πού πληγώνουν τήν ψυχή καί ἀκυρώνουν τήν σωτηρία στοχεύει ἤ πνευματική πάλη κατά τό ἀποστολικό:
«Οἱ τοῦ Χριστοῦ τήν σάρκα ἐσταύρωσαν σύν τοῖς πάθεσι καί ταῖς ἐπιθυμίαις» (Πρός Γαλάτας ε΄, 24).
Στήν νέκρωση αὐτή ἀναφέρεται ὁ ἀπόστολος Παῦλος: (Πρός Κολοσσαεῖς γ΄ 5-17).
στ΄. Νά ζήσουμε μέ ἐλπίδα ἀναστάσεως καί ζωῆς αἰωνίου. Ὅλα τά πνευματικά παλαίσματα στηρίζουν τήν ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως πού ἀποτελεῖ νίκη κατά τοῦ θανάτου καί τῆς ἁμαρτίας, κατά τό ἀποστολικό «τά γάρ ὀψώνια τῆς ἁμαρτίας θάνατος, τό δέ χάρισμα τοῦ Θεοῦ ζωή αἰώνιος ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν» (Πρός Ρωμαίους στ΄ 23).
Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἐξηγεῖ ὅτι ἡ ἐλπίδα της αἰώνιου ζωῆς στηρίζεται στήν ἀγάπη καί στήν εὐσπλαγχία τοῦ Θεοῦ πού μᾶς ἔσωσε μέ τό ἀπολυτρωτικό ἔργο τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ (Πρός Τίτον α΄ 1-2 καί Πρός Τίτον γ΄ 5-7).
ζ΄. Νά προσκυνήσουμε ἀκατακρίτως τήν ἁγία Ἀνάσταση.
Ὁ πιστός ἑορτάζοντας τήν ἀνάσταση τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἑορτάζει καί τήν δική του ἀνάσταση, τήν δική του νίκη κατά τῆς ἁμαρτίας καί τῶν παθῶν.
