Νηστεία καί Προσευχή

Τά ὅπλα κατά τοῦ Πονηροῦ

τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ

Ἀλλ’ ἄν ἡ πίστη εἶναι ἡ νοοτροπία τοῦ ἀγωνιστή πού νικάει τόν κόσμο καί τόν μεταμορφώνει, σάν ὅπλο τῆς πίστεως παρουσιάζεται στή περικοπή τῆς θεραπείας τοῦ παιδιοῦ πού εἶχε καταληφθεῖ ἀπό δαιμονικό πνεῦμα (Μάρκου θ΄, 14-29) ἡ προσευχή καί ἡ νηστεία. Ὅπλα τόσο ἀπαραίτητα γιά τήν ζωή τοῦ πιστοῦ ἰδιαίτερα γιά τήν περίοδο τῶν πνευματικῶν ἀγώνων τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς! Ὅταν οἱ Μαθητές ρώτησαν τόν Ἰησοῦ «κατ’ ἰδίαν», γιατί δέν μπόρεσαν νά θεραπεύσουν τό παιδί, ἡ ἀπάντηση τοῦ Ἰησοῦ ἦταν: «τοῦτο τό γένος ἐν οὐδενί δύναται ἐξελθεῖν εἰ μή ἐν προσευχῇ καί νηστείᾳ» (Μᾶρκος θ΄, 29).

Τά δύο αὐτά, ἡ προσευχή καί ἡ νηστεία, στήν Παλαιά Διαθήκη σημαίνουν μετάνοια. Ὅταν οἱ Προφῆτες καλοῦσαν τό λαό νά μετανοήσει, τόν προέτραπαν στήν προσευχή καί στή νηστεία. Ὅταν ὁ Ἰωνᾶς στάλθηκε νά κηρύξει μετάνοια στή Νινευή, προσευχή καί νηστεία διέταξε γιά τούς κατοίκους της. Ὅταν ὁ Χριστιανός μέ τήν προσευχή ἀνοίξει τήν πόρτα τῆς καρδιᾶς του, ἔτσι ὥστε οἱ σκέψεις καί τό θέλημα τοῦ Θεοῦ νά γίνουν σκέψεις καί θέλημα δικό του ὅταν μέ τή νηστεία ἀσκεῖται ὥστε νά μήν ὑποκύπτει στό πρῶτο δέλεαρ τοῦ κόσμου, εἶναι ἕτοιμος σάν στρατιώτης τοῦ Χριστοῦ νά πολεμήσει κατά τῆς δυνάμεως τοῦ Πονηροῦ.

Ὁ Ἰησοῦς Χριστός μόλις εἶχε κατέβει μέ τούς τρεῖς Μαθητές Του ἀπό τό  ὄρος τῆς Μεταμορφώσεως, ὅταν συνάντησε στούς πρόποδες τό δαιμονισμένο παιδί, τό δύστυχο πατέρα του καί τούς ὑπόλοιπους ἀνήμπορους Μαθητές. Ὅταν, λοιπόν, ἐφιστᾶ τήν προσοχή τῶν Μαθητῶν στήν προσευχή καί τή νηστεία ὡς ὅπλα τῆς πίστεως κατά τῆς δυνάμεως τοῦ Πονηροῦ, θέλει νά παρουσιάσει τή δική Του τακτική ὡς παράδειγμα στούς Μαθητές Του. Δέν μπόρεσαν νά θεραπεύσουν τό δαιμονισμένο παιδί, γιατί ἡ πίστη τούς ἦταν λειψή καί ἦταν λειψή, γιατί εἶχαν ἀμελήσει τήν προσευχή καί τή νηστεία.

Γελάει ὁ σύγχρονος χειραφετημένος ἄνθρωπος στό ἄκουσμα τέτοιων συστάσεων. Καταλαβαίνει ὅτι, παρά τίς τόσες προόδους πού ἔχουμε κάνει στήν ἐπιστήμη καί στή τεχνική, τό κακό ἔχει πλεονάσει μερικές φορές αἰσθάνεται τόση τή δύναμή του, πού πραγματικά τρομοκρατεῖται στήν ἰδέα ὅτι μπορεῖ καί νά μᾶς ἀφανίσει. Καταλαβαίνει, ἐπίσης, μερικές φορές ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος καί τήν ἀνάγκη νά πιστέψει. Ἀλλ’ αὐτή τήν προσευχή καί τή νηστεία στόν ἀγώνα καί τήν πάλη κατά τοῦ Πονηροῦ, δέν τήν πολυκαταλαβαίνει. Κι ὁ λόγος εἶναι ἁπλός: ὁ ἄνθρωπος τῆς καθημερινῆς μας ἐμπειρίας εἶναι ἐγωϊστής καί ἰδιοτελής στίς ἐπιδιώξεις καί στούς ἀγῶνες του· ὅ,τι κάνει τό κάνει στήν ἐπιδίωξη τῆς προσωπικῆς του εὐτυχίας καί ἱκανοποιήσεως. Γιά τούς περισσότερους ἀνθρώπους αὐτός εἶναι ὁ νόμος τῆς ζωῆς. Δέν πρέπει, λοιπόν, νά κάνει ἐντύπωση τό γεγονός ὅτι ἡ ἀνιδιοτελής πάλη τοῦ ἀνθρώπου κατά τῶν πονηρῶν δυνάμεων ὄχι ἀπό τό «ἐγώ» τοῦ ἀνθρώπου ἀλλ’ ἀπό κάπου ἀλλοῦ πρέπει νά ἀντλήσει τήν πίστη καί τή δύναμη. Ἡ προσευχή μᾶς συνδέει μέ τήν πηγή ἐκείνη τῆς δυνάμεως πού καθαίρει τό ἐγώ μας, τό ὑποτάσσει καί τό κατευθύνει πρός τή δημιουργία μιᾶς νέας ζωῆς. Εἶναι τόσες οἱ ἐπιρροές ἐπάνω στό ταλαίπωρο ἐγώ μας, πού, ἄν δέν συνδεθεῖ διά τῆς προσευχῆς σέ μία συνεχή ἐπαφή καί ἐπικοινωνία μέ τήν δύναμη τοῦ ἁγίου Θεοῦ, δέν μπορεῖ νά διεξαγάγει νικηφόρο πόλεμο κατά τοῦ Πονηροῦ. «Τό γένος τοῦτο οὐκ ἐκπορεύεται εἰ μή ἐν προσευχῇ» (Μᾶρκος θ΄, 29). Ἡ προσευχή σημαίνει ὅτι ἡ πάλη πού κάνουμε εἶναι ὄχι μόνον δικός μας ἀγώνας, ἀλλά καί ἀγώνας τοῦ Θεοῦ κατά τοῦ Πονηροῦ, κι ὅτι, ὅση κι  ἄν εἶναι ἡ δύναμη τοῦ κακοῦ, ἡ δύναμη τοῦ Θεοῦ πού ἕλκει ἡ προσευχή εἶναι μεγαλύτερη. Μέ τήν πολεμική καί ἀγωνιστική ἔννοια πού ἔχει ὁ ὅρος «πίστη» στήν περικοπή μας, εἶναι προφανής ἡ σύνδεσή της μέ τήν προσευχή. Χωρίς τή σύνδεση μέ τήν ἔμπνευση καί τήν ἐνδυνάμωση πού ὁ Δημιουργός δίνει κατά τῶν καταλυτικῶν καί ἀρνητικῶν δυνάμεων τῆς ζωῆς ἡ «πίστη» δέν μπορεῖ νά ἐπιτελέσει τό ἔργο της.

Ἡ νηστεία ὅμως τί θέση ἔχει στόν ἀγώνα τῆς πίστης κατά τοῦ Πονηροῦ; Οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι σήμερα γελοῦν, ὅταν γίνεται λόγος γιά νηστεία. Κι ὅμως ἡ παράδοση τῆς  Ὀρθόδοξης Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας ἔχει συνδέσει τήν προσευχή καί τή νηστεία μέ τήν οὐσία της ὀρθόδοξης εὐσέβειας. Οἱ δικοί μας ἅγιοι ἦταν ὅλοι ἄνθρωποι τῆς προσευχῆς καί τῆς νηστείας.

Εἶναι δικαιολογημένος ἴσως ὁ γέλωτας, ὅταν πρόκειται γιά κάποιες καρικατοῦρες τῆς νηστείας, ὄχι ὅμως ὅταν πρόκειται γιά τή νηστεία καθεαυτή. Τό νά στεροῦμε τό ἐγώ μας ἀπό τήν ἱκανοποίηση ὁρισμένων ἐπιθυμιῶν του, αὐτό εἶναι μία ἄσκηση καί γυμνασία ἀπαραίτητη γιά τόν ἀγώνα τοῦ ἀνθρώπου κατά τοῦ κακοῦ. Ἔτσι ἀντελήφθη πάντοτε ἡ Ὀρθοδοξία τή σημασία τῆς νηστείας στή ζωή μας. Ὅπως οἱ ἀθλητές περνοῦν ἀπό ὁρισμένη δίαιτα πρίν ἀπ’ τούς ἀγῶνες, ἀπό πολύ προσεκτικώτερη καί οὐσιαστικώτερη δίαιτα πρέπει νά περάσει ἐκεῖνος πού

ἔχει ἀναλάβει ἕνα πνευματικό ἀγώνα. Ἡ νηστεία δέν εἶναι ἐκδήλωση ἀρνήσεως τῆς ζωῆς ἤ τῶν ἱκανοποιήσεών της. Εἶναι μόνο προσωρινή στέρηση, μέ σκοπό τήν ἄσκηση τοῦ «ἐγώ», τήν κάθαρση καί τήν ἐνδυνάμωσή του γιά ψηλότερες καί οὐσιαστικώτερες κατακτήσεις καί ἰκανοποίησεις μέσα στή ζωή. Ἡ νηστεία δέν εἶναι ἄρνηση, εἶναι θέση. Μόνο ὡς θέση ἡ νηστεία ἔχει χριστιανικό χαρακτήρα. Ὡς ἄρνηση τή νηστεία γνωρίζουν ἄλλες θρησκεῖες, ὄχι ὁ Χριστιανισμός. Προσκλητήριο γιά ὅλους μας ἀποτελεῖ ἡ εὐαγγελική περικοπή πού σχολιάζουμε σ’ ἕναν ἱερό πόλεμο τῆς πίστεως κατά τῆς δυνάμεως τοῦ πονηροῦ καί τοῦ κακοῦ στή ζωή μας. Ἡ περίοδος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς εἶναι ἀκριβῶς ἡ περίοδος γιά τέτοιους πνευματικούς ἀγῶνες. Χρειάζεται ὅμως, σέ ἀντίθεση μέ τά φαινόμενα, παρά τήν ἐπιβλητικότητα καί τήν ποικιλόμορφη δικτύωση τοῦ κακοῦ, ἐμπιστοσύνη στή δύναμη τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, τόλμη καί ἀγωνιστικότητα.

Στό ἔργο της αὐτό τό ἀγωνιστικό κατά τοῦ Πονηροῦ τήν πίστη στηρίζουν καί προάγουν ἡ προσευχή καί ἡ νηστεία, ἡ κοινωνία μέ τή δύναμη τῆς ἁγνότητας καί τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, καθώς καί ἡ πρόθυμη διάθεση νά στερηθοῦμε τήν ἱκανοποίηση πολλῶν ἐπιθυμιῶν μας, ἀφοῦ αὐτό ἀσκεῖ καί προάγει τίς δυνάμεις μας στόν ἀγώνα κατά τοῦ κακοῦ.

Στό τέλος τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς εἶναι ἡ  Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. Στό τέρμα τοῦ ἀγώνα τῶν ἀληθινῶν χριστιανῶν εἶναι ἡ δική τους ἀνάσταση καί ἡ μεταμόρφωση τοῦ κόσμου μέ τό βασίλειο τοῦ Θεοῦ. Γένοιτο!