ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΝΣΑΡΚΟΥ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

ΤΟΥ ΥΙΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΑΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

τοῦ Μητροπολίτου Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ Δανιήλ

Ἔνσαρκη οἰκονομία τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ ἀποκαλοῦμε τό σχέδιο μέ τό ὁποῖο ὁ Θεός ἐνήργησε γιά τήν σωτηρία καί υἱοθεσία τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καί γενικῶς γιά τήν πνευματική ἀποκατάσταση τῶν ἀνθρώπων μέ τήν ἐνανθρώπηση τοῦ Υἱοῦ Του καί Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Αὐτό τό σχέδιο πού ὁ Θεός κρατοῦσε μυστικό καθώς περνοῦσαν οἱ αἰῶνες τό ἀποκάλυπτε κατά τήν διαδρομή τοῦ χρόνου σταδιακά συντελούντων καί τῶν ἐπιγείων καί ἀνθρωπίνων συνθηκῶν «ὅτε ἤρχετο τό πλήρωμα τοῦ χρόνου» (Πρός Γαλάτας δ΄, 4). Αὐτό εἶναι τό μυστήριο τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ. Ὅσο ὁ ἄνθρωπος στοχάζεται καί ἐμβαθύνει καί μελετᾶ αὐτό τό μυστήριο τῶν μεγαλειωδῶν καί θαυμαστῶν ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ διεγείρεται σέ δοξολογία τοῦ Παντοδυνάμου, Πανσόφου καί Παναγίου Θεοῦ καί ἀναφωνεῖ:

«Μέγας εἶ Κύριε καί θαυμαστά τά ἔργα σου

καί οὐδείς λόγος ἐξαρκέσει πρός ὕμνον τῶν θαυμασίων σου».

Ὁ ἀπόστολος Παῦλος ἐξομολογεῖται ὅτι παρακαλεῖ καί προσεύχεται γονατιστός στό Θεό γιά νά ἐνισχύσει πλουσιοπάροχα καί δυναμικά τόν ἐσωτερικό μας ἄνθρωπο μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα Του, νά κατοικήσει ὁ Χριστός στίς καρδιές μας μέ τήν πίστη καί νά εἶναι ριζωμένος καί θεμελιωμένος στήν ἀγάπη. Ἔτσι θά μπορέσουμε νά συλλάβουμε ποιό εἶναι τό πλάτος καί τό μῆκος, τό βάθος καί τό ὕψος τοῦ μυστηρίου τῆς σωτηρίας καί νά γνωρίσουμε τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, πού ξεπερνάει κάθε θεανθρώπινη γνώση. Ἔτσι θά γεμίσει ἡ ζωή μας μέ τήν πλούσια χάρη τοῦ Θεοῦ (Πρός Ἐφεσίους γ΄ 14-19).

Μ’ αὐτό τό πνεῦμα καί γιά αὐτό τό σκοπό ὀφείλουμε νά μελετᾶμε πάντοτε μέ ταπείνωση τίς ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ, τά ἔργα τοῦ Κυρίου ἰδιαιτέρως μάλιστα στήν περίοδο πού ἑορτάζουμε αὐτά τά μεγαλειώδη καί θαυμαστά ἔργα τοῦ Θεοῦ.

Στό μικρό αὐτό κείμενο πού ἀκολουθεῖ θά ἀναφερθοῦμε σέ δύο θέματα:

α΄. Στήν ἐξαγγελία τῆς σωτηρίας μας μετά τήν παράβαση τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ ἀπό τούς Πρωτοπλάστους Προπάτορές μας, πού ἀποδεικνύει ὅτι ὑπῆρχε στήν προαιώνια βούληση τοῦ Θεοῦ τό σχέδιο αὐτό.

β΄. Στήν θεληματική πνευματική ἀπελευθέρωσή μας ἀπό τήν ἁμαρτία καί τόν θάνατο καί ἐπιστροφή μας στήν ἐν Θεῷ ζωή, πού ἀποδεικνύει ὅτι τό σχέδιο αὐτό ἀπεκάλυψε τά ὕψιστα προσόντα - ἰδιότητες τοῦ Θεοῦ τήν σοφία, τήν ἀγαθότητα, τήν δύναμη τήν δικαιοσύνη.

1. Ἡ ἐξαγγελία τῆς σωτηρίας

Τό μυστήριον τῆς ἐνσάρκου οἰκονομίας ἐπραγματοποιήθηκε κατά τό προηγούμενο θέλημα τοῦ Θεοῦ, τό καλούμενο καί εὐδοκία Θεοῦ (Πρός Ἐφεσίους α΄ 3) καί ἀποκαλύφθηκε στούς Προπάτορες εὐθύς μετά τήν παράβαση τῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ μέ ἐκείνους τούς λόγους, τούς ὁποίους εἶπε ὁ Θεός πρός τόν ὄφιν, τοὐστέστι τόν διάβολο:

« Καί ἔχθραν θήσω ἀναμέσον τοῦ σπέρματός σου, καί ἀναμέσον τῆς σπέρματος τῆς γυναικός · αὐτός σοῦ τηρήσει κεφαλήν, σύ τηρήσεις αὐτοῦ πτέρναν» (Γενέσεως γ΄ 15). 

Ὅπου, σπέρμα γυναικός ὀνομάζεται ὁ Χριστός ὡς μή γεννηθείς ἐκ σπέρματος ἀνδρός, ὁ ὁποῖος ἐτήρησε, δηλαδή συνέτριψε τήν κεφαλή, εἴτε τόν θάνατο, εἴτε τήν ἁμαρτία, εἴτε τήν δύναμη τοῦ διαβόλου, καθώς οὕτως ἐννόησαν τό ρητόν ὁ Αὐγουστῖνος, ὁ Ἀμβρόσιος καί πολλοί ἄλλοι Πατέρες · Γι’ αὐτό καί ὁ Ἀδάμ, πού ἦταν λυπημένος, διότι ἐνόμιζεν, ὅτι παρευθύς ἐπρόκειτο νά ἀποθάνουν κατά τήν ἀπειλή, τήν ὁποία τούς προεῖπε ὁ Θεός, ὅτι «ᾗ δ᾿ ἂν ἡμέρᾳ φάγητε ἀπ᾿ αὐτοῦ, θανάτῳ ἀποθανεῖσθε» (Γενέσεως β΄ 17)  παρευθύς ἐπρόκειτο νά ἀποθάνουν.

Ὁ διά τοῦτο λυπημένος Ἀδάμ, εὐθύς ὅταν ἄκουσε τόν λόγο αὐτό τοῦ Θεοῦ καί χαροποιήθηκε, λαβών καλές ἐλπίδες, ὅτι δέν ἔχει νά ἀποθάνει παρευθύς, ἀλλ’ ἔχει νά ζήσει καί νά τεκνογονήσει καί ὅτι πρόκειται κάποτε νά ἐλευθερωθεῖ διά τοῦ σπέρματος τῆς γυναικός του ἀπό τήν τυρανία τοῦ ὄφεως · διά τοῦτο ἕνεκα τῆς ὑπερβολικῆς χαρᾶς του ὀνόμασε μετά τήν παράβαση τήν γυναῖκα του Εὔα, δηλαδή ζωή, διά δύο λόγους

α΄. διότι ἐπρόκειτο νά γεννηθοῦν ἀπό αὐτή πάντες οἱ ἄνθρωποι καί

β΄. διότι ἀπ’ αὐτήν διά τῆς Θεοτόκου ἐπρόκειτο νά γεννηθεῖ ἡ ὄντως ζωή, ὁ Χριστός, αὐτός πού ἐπρόκειτο νά ζωοποιήσει ὅλους τούς τεθενατωμένους.

«καί ἐκάλεσε τό ὄνομα τῆς γυναικός αὐτοῦ Εὔαν (ὅπερ ἐστί ζωή) ὅτι αὕτη μήτηρ πάντων τῶν ζώντων» (Γενέσεως γ΄, 20).

Ἐάν δέν ἐννοοῦσε αὐτά ὁ Ἀδάμ, ἤ μᾶλλον ἐάν αὐτά δέν εἶχαν ἀποκαλυφθεῖ ἀπό τόν Θεό στόν Ἀδάμ, πῶς ἦτο κατάλληλο νά ὀνομάσῃ ζωή τήν γυναίκα του; μᾶλλον ἅρμοζε νά τήν ὀνομάσει θάνατο, ὡς θανάτου πρόξενο γενομένη· Ἄν δέ καί μετά τούς λόγους αὐτούς τούς πρός τόν ὄφιν ἀνεκοίνωσε ὁ Θεός τήν τοῦ θανάτου ἀπόφαση κατά τοῦ Ἀδάμ, λέγοντας σ’ αὐτόν «Γῆ εἶναι εἰς γῆν ἀπελεύσει» (Γενέσεως γ΄ 19), ἀλλ’ ὅμως τήν ἀπόφαση αὐτή ἔδωκε μαζί μέ τήν ἐπαγγελία ὑπόσχεση καί συμφωνία, ὅτι θα ἀνατρέψει αὐτήν ὁ ἐκ σπέρματος τῆς γυναικός τεχθησόμενος, ὁ ὁποῖος πρόκειται νά καταργήσει τόν θάνατον καί νά χαρίσει τήν ζωήν, γιά τόν Ὁποῖον προεφήτευσε ὁ Ἰώβ λέγοντας «καταράσαιτο αὐτὴν ὁ καταρώμενος τὴν ἡμέραν ἐκείνην, ὁ μέλλων τὸ μέγα κῆτος χειρώσασθαι» (Ἰώβ γ΄, 9) καί πάλιν «Οὐ δέδοικας ὅτι ἡτοίμασται μοι» (ὁ δράκων δηλαδή) (Ἰώβ μα΄, 2)

2. Θεληματική ἀποκατάσταση

(ἀπελευθέρωση ἀπό τήν ἁμαρτία ἐπιστροφή στήν ἐν Θεῷ ζωή)

Μέ τήν ἔνσαρκη οἰκονομία τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπετεύχθη ἡ ἀπομάκρυνση τοῦ ἀνθρώπου  ἀπό τό κακό καί ἡ ἐπιστροφή του στό ἀγαθό θεληματικά, ἐπειδή ἡ ἀπομάκρυνση ἔγινε θεληματικά, θεληματικά ἔπρεπε καί ἦταν δίκαιο νά γίνει καί ἡ ἐπάνοδος. Διαφορετικά ἡ ἀναγκαστική προσαγωγή τοῦ ἀνθρώπου στό ἀγαθό θά ἦταν μία πράξη στερητική τῆς ἐλευθερίας του, «ἀφαίρεσις τοῦ προέχοντος ἀγαθοῦ καί τῆς ἰσοθέου τιμῆς ἀποστέρησις, ἰσόθεον γάρ ἐστι τό αὐτεξούσιον». Ἔπρεπε λοιπόν νά βρεθεῖ ἕνας τρόπος ὥστε καί τό αὐτεξούσιο νά μήν παραβιασθεῖ, ἀλλά καί ἡ ἐπάνοδος πρός τό ἀγαθό νά μήν παρεμποδισθεῖ κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο Νύσσης (PG 46, 524).

Στό ἐρώτημα σέ ποιόν ἐναπόκειτο ἡ ἐξεύρεση τοῦ τρόπου γιά τήν ἀνόρθωση τοῦ πεσμένου ἀπό τό ὀλίσθημα στό ὁποῖο « τό τρεπτόν τῆς φύσεως ἡμῶν πρός τό ἐναντίον παρωλίσθεισεν»  ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ἀπαντᾶ : «Τίνι ἄλλῳ ἤ τῷ Κυρίῳ πάντως τῆς φύσεως» (PG 45, 40). Ἀλλ’ αὐτός ὁ τρόπος ἔπρεπε νά εἶναι ἀντάξιος τοῦ Θεοῦ.

Αὐτό πού διατύπωσε μέ τούς λόγους αὐτούς ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὡς «δέον γενέσθαι» ὁ Ἅγιος Νικόλαος Καβάσιλας στόν α΄ λόγο του περί τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς τό παρουσιάζει ὡς «γεγονός τετελεσμένο», ὅταν γράφει:

«Δέν ἐκινηθήκαμε οὔτε ἀνεβήκαμε ἐμεῖς πρός τόν Θεόν, ἀλλά ἐκεῖνος ἐξεκίνησε καί κατέβηκε πρός ἐμᾶς. Δέν ἐζητήσαμε, ἀλλά ζητηθήκαμε· δέν ἀνεζήτησε τό πρόβατο τόν ποιμένα, κι ἡ δραχμή τόν κάτοχο, ἀλλά αὐτός ἔσκυψε στή γῆ καί βρῆκε τό νόμισμα καί ἔφθασε στόν τόπο, ὅπου περιπλανόταν τό πρόβατο, τό πῆρε στούς ὤμους του κι ἔθεσε τέρμα στήν περιπλάνηση» (PG 150, 504).

Βέβαια ἀναγνωρίζει καί ὁ ἴδιος ὅτι ἦταν ἀδύνατο στούς ἀνθρώπους νά ζήσουν κοντά στό Θεό, ἄν δέν πέθαιναν ὡς πρός τίς ἁμαρτίες. Ἀλλά ἐκεῖνος πού μπορεῖ νά ἀποκτείνει τήν ἁμαρτία εἶναι μόνο ὁ Θεός. Γιατί αὐτό ναί μέν ὄφειλαν νά τό κάνουν οἱ ἄνθρωποι, πού εἶχαν τήν ὑποχρέωση νά ἐπαναλάβουν τόν ἀγῶνα, ἀφοῦ εἶχαν νικηθεῖ θεληματικά, ἀλλά δέν μποροῦσαν οὔτε νά τό πλησιάσουν αὐτό, ἐπειδή εἶχαν ἤδη γίνει δοῦλοι τῆς ἁμαρτίας, κατά τό «ᾧ ἥττηται τις τούτῳ καί δεδούλωται» (Πέτρου Β΄ β΄ 19).

Ἀλλά πῶς θά μπορούσαμε νά γίνουμε ἀνώτεροι ἀπό τήν ἁμαρτία, τήν στιγμή πού εἴμαστε δοῦλοι της; Ἀκόμη ὅμως κι ἄν εἴμαστε μεγαλύτεροι «οὐκ ἐστί δοῦλος μείζων τοῦ Κυρίου αὐτοῦ» (Ματθαίου ι΄ 24). Ἐπειδή, λοιπόν, αὐτός πού εἶχε τήν ὑποχρέωση νά καταβάλει αὐτός τό χρέος καί νά κερδίσει τήν νίκη ἦταν δοῦλος ἐκείνων πού ἔπρεπε νά νικήσει στόν πόλεμο, ὁ δέ Θεός πού μποροῦσε νά τό ἐπιτύχει δέν  εἶχε ὑποχρέωση, γι’ αὐτό καί οὐδείς ἀπό τούς δύο ἦτο δυνατόν νά ἀναλάβει τόν ἀγῶνα μόνος του κι ἔτσι ζοῦσε ἡ ἁμαρτία κι ἦταν ἀδύνατο νά ἀνατείλει γιά μᾶς ἡ ἀληθινή ζωή, ἀφοῦ ἄλλος ὄφειλε νά σηκώσει τό τρόπαιο τῆς νίκης κι ἄλλος  εἶχε τήν δύναμη νά τό σηκώσει. «Τούτων ἕνεκα συνελθεῖν ἐδέησε τοῦτο κἀκεῖνο», χρειάσθηκε νά συναντηθοῦν καί τά δύο καί νά γίνουν ἕνας οἱ δύο φύσεις καί ἐκείνου πού ἔπρεπε νά πολεμήσει καί ἐκείνου πού μποροῦσε νά νικήσει.

«Γίνεται τοίνυν καί Θεός μέν οἰκειοῦται τόν ὑπέρ τῶν ἀνθρώπων ἀγῶνα, ἄνθρωπος γάρ ἄνθρωπος νικᾶ τήν ἁμαρτίαν, καθαρός ὤν ἁμαρτίας ἁπάσης Θεός γάρ ἦν». Καί μέ αὐτό τόν τρόπο ἀπαλλάσσεται ἡ ἀνθρώπινη φύση ἀπό τό ὄνειδος καί στεφανώνεται μέ τόν στέφανο τῆς νίκης ἀφοῦ ἠττήθηκε ἡ ἁμαρτία (PG 150, 512-513).

* * * * *

 Σύμφωνα μέ αὐτά ἡ σωτηρία μας εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς συνεργασίας τῆς βουλήσεως του Θεοῦ πού ἐκδηλώνεται με τήν Θεία Χάρη καί τῆς θελήσεως τοῦ ἀνθρώπου πού ἀνταποκρίνεται μέ τήν πίστη στόν Θεό καί τήν ἀποκήρυξη καί ἄρνηση τῶν ἔργων τῆς ἁμαρτίας.

«Ἡμεῖς ἑορτάζοντες

Χριστοῦ τήν Γέννησιν

Εὐσεβοφρόνως ἐκ ψυχῆς

Πίστιν, ἐλπίδα, ἀγάπην

Προσφέρωμεν αὐτῷ».