Μνήμη τῶν μαρτύρων τῆς Μικρασιατικῆς Καταστροφῆς
(98 ἔτη ἀπό τήν Μικρασιατική Καταστροφή (1922-2020)
Μέ ἱερή κατάνυξι ἐπιτελέσαμε κατά τήν Κυριακή πρό τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου καί Ζωοποιοῦ Σταυροῦ ἑορτῆς (14.9) τήν μνήμη τῶν μαρτύρων ἐκείνων, πού ἐμαρτύρησαν κατά τήν μικρασιατική καταστροφή (1922).
Μνημονεύουμε κατά τό χρέος πού ἔχουμε τούς ἁγίους πατέρες μας, ἐπισκόπους, πρεσβυτέρους καί διακόνους. Μνημονεύουμε ὅλους τούς μικρασιάτες τούς ἄνδρες, τίς γυναῖκες, τά παιδιά, τούς μικρούς, τούς μεγάλους, τούς ἄρχοντες, τούς ἰδιῶτες καί τούς στρατευμένους, πού ἐβασανίσθηκαν χωρίς οἶκτο, ἐδιώχθηκαν μέ φοβερές ἀπειλές καί προσβολές καί ἀπέθαναν βίαια, μαρτυρικά, βασανιστικά “ὑστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι ἐν ἐρημίαις πλανώμενοι καί ὄρεσι καί ταῖς ὀπαῖς τῆς γῆς ” (Ἑβραίους ια΄ 37-38). Ἀπαραμύθητος ὁ πόνος τους. Ἀπερίγραπτη ἡ ταλαιπωρία τους. Ἀνεκδιήγητα τά ποικίλα βασανά τους. Ὅλοι αὐτοί ἀποτελοῦν τό νέφος τῶν μαρτύρων τοῦ μικρασιατικοῦ χριστιανισμοῦ.
Ὁ ἔνδοξος ἱερομάρτυρας καί μεγαλομάρτυρας Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος εἶναι ὁ κορυφαῖος τῆς ὀδύνης καί τῆς μεγάλης θλίψεως τῶν ἡμερῶν ἐκείνων, πού παρέμεινε ὡς καλός ποιμένας κοντά στό πληττόμενο βάναυσα ποίμνιό του τίς ὕστατες ἐκεῖνες ὧρες τοῦ σκληροῦ διωγμοῦ τῶν χριστιανῶν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἀπό τίς πατρογονικές ἑστίες τους. Κατακρεουργήθηκε καί παρέδωκε τήν ἀρχιερατική ψυχή του στά χέρια τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ τό ἑσπέρας τοῦ Σαββάτου 27 Αὐγούστου 1922 ὡς εὐώδη “θυσία ἑσπερινή”. Παρέμεινε “ πιστός ἄχρι θανάτου ” (Ἀποκάλυψις β΄ 19). Ἀτιμάστηκε καί διώχθηκε ὑπέρ τοῦ εὐαγγελίου τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Θυσιάσθηκε γιά τήν ἐκκλησία του, γιά τήν πίστι του, γιά τό ποίμνιο του καί γιά τήν πατρίδα του.
Συγχρόνως ἐμαρτύρησαν οἱ Μητροπολίτες : α) Κυδωνιῶν Γρηγόριος (ἐτάφη ζωντανός), β) ὁ Μοσχονησίων Ἀμβρόσιος (κατατεμαχίσθη φρικωδῶς), γ) ὁ Ἰκονίου Προκόπιος (σάπησε στίς τουρκικές φυλακές καί πέθανε θάνατο φρικτό) καί δ) ὁ Ἐπίσκοπος Ζήλων Εὐθύμιος.
Τήν περίοδο αὐτή τοῦ φοβεροῦ διωγμοῦ ἀνδρείως ἤθλησαν μέ ἀνδρεία, ἡρωϊσμό καί ὑπομονή χριστιανική ἐπίσης 42 ἐπώνυμοι καί 342 ἀνώνυμοι κληρικοί μάρτυρες τῶν Μητροπόλεων τῆς Σμύρνης καί τῆς εὐρύτερης περιφερείας τῆς Σμύρνης, τῶν Κυδωνιῶν, τῶν Μοσχονησίων καί οἱ ἑκατοντάδες χιλιάδες ἁπλῶν πιστῶν ὀρθοδόξων χριστιανῶν πού βασανίσθηκαν ἄγρια καί σφαγιάσθηκαν. (†Παντελεήμονος Καρανικόλα, Μητροπολίτου Κορίνθου : “ Ἀκολουθίαι τρεῖς · ἁγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης, τῶν πολυπληθῶν κληρικῶν καί λαϊκῶν Νεομαρτύρων κατά τήν αὐτήν ἐποχήν μαρτυρησάντων ἐν Μικρᾷ Ἀσίᾳ καί τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος Εὐθυμίου Ἐπισκόπου Ζήλων ” Ἐκδόσεις “ ΠΝΟΗ ” ἀριθμός 16 Κόρινθος 1992, σελ.15.)
*****
Οἱ διωγμοί καί ἡ καταπίεσι τῶν Ἑλλήνων χριστιανῶν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας τήν περίοδο 1918-1922 ὁλοκληρώθηκαν μέ τήν μικρασιατική καταστροφή τόν Αὔγουστο τοῦ 1922. Τήν δεινή καί τραγική κατάστασι τῶν διωγμῶν τους περιγράφει ὁ ἱερομάρτυρας Μητροπολίτης σέ ἐπιστολή του πρός τούς Σμυρναίους πού ζοῦσαν στήν ἐλεύθερη Ἑλλάδα καί δημοσιεύθηκε στόν “ Ἐκκλησιαστικόν Κήρυκα ” (Περιοδικό τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θυατείρων καί Μεγάλης Βρεττανίας, ἐκδιδόμενο στό Λονδῖνο φ. 181 τῆς 8/12/1918 σελ. 717-718).
Τήν συμφορά αὐτή ὁ Μητροπολίτης χαρακτηρίζει στήν ἐπιστολή του ὡς “λαίλαπα διωγμῶν καί ἐρημώσεως”, “ἀπαραδειγμάτιστον ἐν τῇ Ἐθνικῇ μας ἱστορίᾳ, διότι ἐπί τέσσερα καί ἥμισυ ζοφερά ἔτη ἤνοιξεν εἰς τό ἐθνικό μας σῶμα πληγάς τοιαύτας, ὁποίας oἱ τέσσαρες καί ἥμισυς αἰῶνες τῆς δουλείας, ὅσοι ἀπό τῆς ἁλώσεως μέχρι τῆς σήμερον διέρρευσαν, δέν μᾶς προὐξένησαν, ἤ μᾶλλον, οἱ ἐξανδραποδισμοί καί αἱ ἐρημώσεις τῶν τελευταίων τούτων τεσσάρων καί ἡμίσεως σκοτεινῶν ἐνιαυτῶν εἶναι ἐν σμικρογραφίᾳ μία ἀλγεινή ἐπιτομή καί σύνοψις τῶν μεγάλων δεινῶν καί συμφορῶν, πρός ἅς ἐπαλαίσαμεν ἐπί 4 ½ ἑκατονταετηρίδας, μέ μόνην τήν διαφοράν, ὅτι τά τελευταῖα δεινά πλήγματα ἦλθον τόσον ἀλλεπάλληλα καί ἐν οὕτω βραχεῖ σχετικῶς χρόνῳ, ὥστε ἔπνιξαν τρόπον τινά, τό ἱστορικόν ἄλγος τῶν παθημάτων τῶν δεκατεσσάρων γενεῶν τῆς ἐπαχθοῦς καί ἀπεχθοῦς δουλείας μας …Τό ἐν Τουρκίᾳ ἐναπολειφθέν Ἑλληνικόν στοιχεῖον ἐφάνη πρός στιγμήν ὅτι κατέβῃ εἰς τόν ᾏδην διά νά μή ἀναβῇ ἐκεῖθεν ποτέ πλέον...”
Στήν ἴδια ἐπιστολή ὁ Μητροπολίτης ἀνακοινώνει καί πληροφορεῖ ὅτι, “ἐκ τῶν εἰς τά ἐνδότερα τῆς Ἀσίας ἐν μέσῳ τῶν Τουρκικῶν χωρίων διεσκορπισμένων ἀδελφῶν μας, ἀνερχομένων δέ εἰς τόν ἐπιβλητικόν ἀριθμόν τῶν 400.000 ψυχῶν, ζήτημα εἶναι ἄν ζῆ μόνο τό 1/4. Ἐκ δέ τῶν στρατολογηθέντων διά τά κατ’ εὐφημισμόν ὀνομασθέντα «ἐργατικά τάγματα» ὁμαιμόνων μας ἀδελφῶν μόλις τό 1/10 ζῆ, διότι εἶναι ἀπηκριβωμένον διά πολλῶν καί ἐπισήμων παρατηρήσεων καί ἐκθέσεων, ὅτι ὑπερέβη τά 80% ἡ θνησιμότης εἰς τά χριστιανικά κατά προτίμησιν ταῦτα τάγματα, ὅσα ἐστάλησαν νά κατασκευάζωσι τάς κολοσσιαίας σύραγγας ὑπό τόν Ταῦρον καί τά ὄρη τοῦ Ἀμανοῦ, ἤ νά κόπτωσι τόν ἰσθμόν τῆς Κυζικηνῆς χερσονήσου, ἤ νά ἐργάζωνται ἐπί 18 ὥρας τό ἡμερονύκτιον ἐν τοῖς μεταλλείοις τῶν γαιανθράκων, ἤ νά κρημνίζωσι καί μετατοπίζωσιν ὁλόκληρα βουνά πρός δημιουργίαν τάχα νέων στρατιωτικῶν δρόμων…” (†Παντελεήμονος Καρανικόλα, ἔνθα ἀνωτέρω, σελ. 9).
Οἱ λυχνίες τῶν Ἐκκλησιῶν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας μετατέθηκαν γιά νά φωτίζουν τήν πορεία τῶν προσφύγων, τῶν διωχθέντων καί κατατρεχθέντων στίς νέες πατρίδες τους κατά τήν προφητεία “ κινήσω τήν λυχνίαν σου ἐκ τοῦ τόπου αὐτῆς ” (Ἀποκάλυψις β΄ 5).
*****
Ὅλα αὐτά τά πολυώδυνα μαρτύρια καί τίς ποικίλες βασάνους θυμόμαστε σήμερα. Συγχρόνως θυμόμαστε :
1) Ὅτι οἱ Ἔλληνες Χριστιανοί συστηματικά, μεθοδικά καί βίαια ἐξώσθηκαν ἀπό τήν Μικρασιατική γῆ, στήν ὁποία οἱ πατέρες μας ἔζησαν ἐπί τρεῖς χιλιάδες χρόνια.
2) Ὅτι τήν ἑλληνικότητα καί τήν χριστιανικότητα τῆς περιοχῆς μαρτυρεῖ ἡ ἱστορία ἐκκλησιαστική καί θύραθεν, τά λαμπρά μνημεῖα τοῦ πολιτισμοῦ τῆς περιοχῆς καί οἱ ἐπιγραφές τους.
3) Ὅτι σ’ αὐτή τήν περιοχή ἐπί δύο χιλιάδες χρόνια ἤκμασε καί ἔλαμψε ἡ πνευματικότητα τῆς ὀρθοδόξου ἀνατολικῆς ἐκκλησίας.
*****
Ὀφείλουμε κατ’ ἔτος νά τιμοῦμε τήν μνήμη τῶν πατέρων καί ἀδελφῶν μας καί νά παρακαλοῦμε τόν Παντοδύναμο Κύριο μας, τόν Κύριο τῆς σωτηρίας καί τῆς ἱστορίας, νά μᾶς εὐλογεῖ γιά νά ζοῦμε μέ εἰρήνη καί ἀσφάλεια μέ τά θεοφιλῆ ἔργα τῆς πίστεως καί τῆς ἀρετῆς γιά νά δοξάζουμε τό πάντιμο καί μεγαλοπρεπές Ὄνομά Του, τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ ἁγίου Πνεύματος. Ἀμήν.
